%0 Journal Article %T خاک و بارورسازی آن در فلاحت دورۀ اسلامی %J تاریخ علم %I دانشگاه تهران %Z 1735-0573 %A حجتی, صادق %D 2020 %\ 12/21/2020 %V 18 %N 2 %P 487-519 %! خاک و بارورسازی آن در فلاحت دورۀ اسلامی %K خاک‌شناسی %K فلاحت دورۀ اسلامی %K فلاحت‌نامه‌های اندلسی و فارسی %K میراث رومی در علوم اسلامی %R 10.22059/jihs.2021.320667.371621 %X بررسی میراث فلاحتی دورۀ اسلامی با تمرکز بر دو موضوع خاک و شیوه‌های بارورسازی آن و ردیابی و مقایسۀ آن با ریشه‌های کلاسیک یونانی و رومی، نمودار تلاش دانشوران و علمای کشاورزی اسلامی برای تکمیل و تنوع‌بخشی در حوزۀ «علوم خاک» است. چه در کنار تکرار بخش بزرگی از آثار متقدمان، نگاشته‌های فلاحتی دورۀ اسلامی در این سرفصل‌ها، حاوی داده‌هایی جدید مرکب از توضیحات استقرائی و نظری، به همراه تجارب زراعی و مشاهدات شخصی است. چندان که این بخش را می‌توان یکی از مهم‌ترین محورهای نوآوری‌ متون فلاحتی دورۀ اسلامی قلمداد کرد. از آن میان رساله‌های تدوین شده در اندلس و به‌طور مشخص آثار ابن بصال و ابن عوام زمینه‌ساز تعریف معیارهای جدیدی برای تشخیص کیفیت و مرغوبیت خاک و معرفی دسته‌بندی‌های جدیدی از آن گردید. به طوری که دسته‌بندی ده‌گانۀ مرسوم در متون رومی برای انواع خاک‌ها، به دست‌کم 25 نوع ارتقاء یافت. در گام بعدی این معیارها در ایران و در فلاحت‌نامه‌های فارسی با رویکردی کاملاً بدیع و اجتهادی و ناظر به کاربرد عملی آن‌ها تدوین و ارائه شد. با این حال این تلقی‌های متفاوت ابتر بود و در قلمرو جهان اسلام و حتی در غرب لاتین پی‌گیری نشد و حتی برای پژوهشگران امروزی تاریخ علم دورۀ اسلامی نیز ناشناخته باقی مانده است. بررسی تطور متون فلاحتی با تمرکز بر این موضوع جزئی و ردیابی دلایل احتمالی تغییرات آن هدف این مقاله است. %U https://jihs.ut.ac.ir/article_80863_1beeff69ecad493d8168af0081b082cf.pdf