ORIGINAL_ARTICLE
مقالة تاریخی لُبِگ در انتگرال
هانری لبگ در 1901م مقالة کوتاهی در گزارش جلسات آکادمی پاریس به چاپ رساند که مبنای رسالة دکتری او قرار گرفت. این مقاله همراه با نوشتههایی از اِمیل بُرِل راجع به اندازه، نقطة عطف مهمی در تحول آنالیز حقیقی به شمار میآید. ترجمه و شرح این مقاله، موضوع نوشتة حاضر است. در این شرح به ویژه از چند منبع بهره میگیریم که یکی از آنها حواشی سه نفر از اعضای آکادمی علوم بر چاپ جدید این مقاله در تاریخ 2001 م است با عنوان «گرامیداشت یکصدمین سال مقالة لبگ».
https://jihs.ut.ac.ir/article_17415_cca6c6c83ec83ef20986a9cfe1e65fb1.pdf
2005-11-22
ارسلان
شادمان
chademan@khayam.ut.ac.ir
1
استاد دانشگاه تهران، دانشکده علوم، گروه ریاضی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مدرسة ترجمة حنین بن اسحاق
پژوهشگران تاریخ اندیشه دورة اسلامی، حنین بن اسحاق (194-260ق) را به درستی، نماینده فرهنگ یونانی ـ رومی در عصر نخست عباسی دانستهاند. او مترجمی توانا و پزشکی حاذق به شمار میآمد و در فلسفه و کلام مسیحی دست داشت. بیتردید میتوان حنین را بزرگترین مترجم نهضت ترجمه عصر عباسی خواند، چنان که منابع کهن نیز او را «شیخ المترجمین» نام دادهاند. او در این عرصه شیوهگذار بود و مکتبدار. به اعتقاد حنین هر ترجمه بر حسب توانایی مترجم و ذوق و دانش سفارشدهندة شکل میگیرد. از این رو، او گاه در ترجمة اثری به شرح و ایضاح کامل معانی میپردازد و گاه در تلخیص متن مبالغه میورزد؛ با این همه ویژگیهای ثابتی در سبک ترجمة وی و هم مکتبانش قابل تشخیص است.
در این پژوهش، گوشههایی از زندگی علمی حنین همچنین روش ترجمة او و شاگردانش و نیز نسبت حلقة ترجمه او با دانشوران و دولتمردان زمانه بررسی شده است.
https://jihs.ut.ac.ir/article_17416_ceb2680d45de05c8c50a25a3e6fa21a1.pdf
2005-11-22
سید احمد
هاشمی
haashemi@hotmail.com
1
پژوهشگر بنیاد دائرة المعارف اسلامی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رنگین کمان آسمان: کمال الدین فارسی و دیتریش دو فرایبرگ
در این نوشتار آراء و تعلیلات دانشمندان یونانی، اسلامی و لاتینی دربارة رنگینکمان، از ارسطو تا دیتریش دو فرایبرگ و کمالالدین فارسی بررسی شده است. از نظر ارسطو، رنگینکمان حاصل تابیدن نور بر ذرّات آب در ابر است. در جهان اسلام ابن هیثم که نخستین بار تحوّلی جدید در شناخت نور یا اپتیک قدیم پدید آورد، با «روش تجربی» به توضیح رنگینکمان پرداخت. چند قرن بعد کمال الدین فارسی به تفسیر نوشتههای ابن هیثم همت گماشت و با ساخت مُدلی، عوامل و زمینههای تشکیل رنگینکمان را بازسازی کرد. در جهان لاتینی نیز پس از ترجمة میراث نورشناختی اسلامی، روبرت گروستت و آلبرت لوگراند از جملة نخستین کسانی بودند که به مطالعة این پدیده پرداختند؛ اما در واقع کشف علت پدیدة رنگینکمان در جهان لاتینی مدیون دیتریش دو فرایبرگ است. توضیحات دیتریش حدود سالهای 1305م/605 ق، یعنی همان سالی که فارسی نتایج تحقیقاتش را منتشر کرده بود، ارائه شد.
https://jihs.ut.ac.ir/article_17417_53ea3e0236beb31f330e78ce0f00375e.pdf
2005-11-22
روش تجربی
کرة شیشهای
رنگینکمان
نورشناسی
شکست نور
ابنهیثم
برنارد
مت
bernard.maitte@univ-lille1.fr
1
استاد تاریخ علم و معرفتشناسی دانشگاه لیل1 پاریس
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی یک ساعت خورشیدی استوانهای عربی اسلامی
در ارگ قاهره، مقابل مسجد محمد علی، تجهیزات یک ساعت خورشیدی بر بدنة یک برج قرار گرفته است که بسیار خوب کار میکند. این ساعت خورشیدی به خاطر شمار نوشتهها و علائم و نیز به خاطر پیچیدگی محاسباتی که برای طراحی و ساخت آن به کار رفته (استوانهای مایل به جنوب غربی با [چهار] شاخص کج)، یقیناً ساعتی استثنایی است و شاهد بسیار خوبی برای پیشرفت فوقالعاده فنی مسلمانان در ساخت شاخصها و ساعتهای خورشیدی در قرن هجدهم میلادی به شمار میآید.
نخستین بار در این مقاله به بررسی این ساعت خورشیدی و بیان مبانی ریاضیات جدید آن میپردازیم
https://jihs.ut.ac.ir/article_17418_ccff8bbde333388f18cc2033c115e9de.pdf
2005-11-22
ساعت خورشیدی
شاخص قطبی
خطوط ساعات
مختصات استوانهای
اوقات شرعی
معادلة زمان.
دنی
ساووا
denis.savoie@talais-decouverte.fr
1
رئیس گروه اخترشناسی و اختر فیزیک کاخ اکتشافات پاریس و رئیس کمیسیون ساعتهای خورشیدی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی بر استدلال رزنفلددر باب انتساب یک رسالة ریاضی به الغبیگ (د. 853 ق)
روش بدیع غیاثالدین جمشید کاشانی (د. 832 ق) در محاسبة جیب یک درجه، از برجستهترین آثار ریاضیات دورة اسلامی به شمار میآید. وی در اثری موسوم به رسالة الوتر و الجیب به تبیین این روش پرداخته، اما متأسفانه تا کنون نسخهای از آن به دست نیامده است. همین مسأله توجه پژوهشگران تاریخ علم را به رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة تألیف قاضیزادة رومی (د. حدود 840 ق) ، دوست و همکار کاشانی جلب نموده است. قاضیزاده در این رساله به شرح و بررسی روش کاشانی میپردازد. این مقاله با ارائة اسناد و مدارک معتبر در پی اثبات صحت انتساب این رساله به قاضیزاده است.
https://jihs.ut.ac.ir/article_17419_6cf85f66ce8b47e696c68f42b7222e5c.pdf
2005-11-22
رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة
غیاثالدین جمشید کاشانی
قاضیزادة رومی
الغبیگ
فاطمه
سوادی
f_savadi@yahoo.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و تمدن اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تاریخ شناخت دستگاه گردش خون و بیماریهای آن در دورة اسلامی
از مرگ جالینوس تا آغاز قرن 16، جایگاه دانش پزشکی بسیار ارتقاء یافت و زبانهای گوناگونی از جمله یونانی، لاتینی، عربی و فارسی زبان گفتگو و نوشتاری علم پزشکی شد. پزشکان تلمودی در عین پذیرش نبض شناسی جالینوسی، شریان و ورید را از یکدیگر تمیز میدادند و احتمالاً هیپرتروفی قلب و نارسائی آن را میشناختند.
رازی شرحی از نارسائی آئورت (نه بدین نام) میدهد و میتوان حدس زد که وی پیش از ابن النفیس به گونهای با گردش خون ریوی آشنا بوده است و از بیماریهایی با نشانههای انفارکتوس یاد میکند. مجوسی اهوازی نیز با مقولة اخیر آشنایی داشته است. در همان روزگار، ابن سینا از ادامة ضربان قلب پس از مرگ در حیوان یاد کرده و به شرح پریکاردیت پرداخته است. پس از نظرات همانندی از جرجانی، ابن النفیس آشکارا سخنان جالینوس درباره سوراخهای عبور خون از سپتوم را مردود دانسته و جریان خون کرونر و ریوی را به درستی شرح داده است.
https://jihs.ut.ac.ir/article_17420_6f61f9d20b68c8b7185fe915a7b8ec8a.pdf
2005-11-22
قلب
بیماریهای قلب
گردش خون
رازی
اهوازی
ابنسینا
ابننفیس.
محمد
دانشپژوه
m_daneshpajouh@yahoo.com
1
پزشک متخصص قلب و عروق، بیمارستان دی تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
علم فراست در منابع اسلامی
پی بردن به اخلاق و شخصیت آدمی از طریق مشاهدة ظواهر جسمانی او، موضوع علم فراست یا دانش قیافهشناسی است که گروهی از متقدّمان و متأخّران دربارة آن سخن گفتهاند، از جمله بقراط سدهها قبل از میلاد به این موضوع توجه کرده است؛ امّا تا پیش از ارسطو فراست علمی مستقل و شناخته شده نبود. در منابع اسلامی از افلیمون یونانی به عنوان صاحبنظر در «علم فراست» نام بردهاند. علم فراست از طریق ترجمة منابع یونانی، به ویژه کتب طبّی، وارد جهان اسلام گردید و دانشمندانی چون رازی، ابنسینا، ابن رشد و جز اینان در این باب به بحث پرداختند و برخی از آنان نیز رسالهها و کتابهایی مستقل در این موضوع تألیف کردند. رسالة فی الفراسة فخر الدین رازی یکی از این آثار است که لطف الله عزیز هروی (سدة هفتم ق) آن را به فارسی ترجمه کرده است.
https://jihs.ut.ac.ir/article_17421_611e844a485e76b228bb51fbda8bb106.pdf
2005-11-22
فراست
ارسطو
افلیمون
علم قیافهشناسی
فراست در منابع اسلامی
هادی
عالمزاده
alemzade@ut.ac.ir
1
استاد دانشگاه تهران ـ گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
AUTHOR
مریم
معینینیا
moeini_nia@yahoo.com
2
پژوهشگر و دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ترجمهای کهن از رسالة فراست فخر رازی (اثر لطف الله عزیز الهروی)
https://jihs.ut.ac.ir/article_17422_ade9706071fc051fb4a684d14b84c310.pdf
2005-11-22
سید حسین رضوی
برقعی
64729237
1
پژوهشگر تاریخ پزشکی در دورة اسلامی
AUTHOR
هادی
عالمزاده
alemzade@ut.ac.ir
2
استاد دانشگاه تهران ـ گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
LEAD_AUTHOR