TY - JOUR ID - 61535 TI - جام گیتی‌نما: یک قبله‌نمای متأخر ایرانی JO - تاریخ علم JA - JIHS LA - fa SN - 1735-0573 AU - موسوی, راضیه AD - کارشناس ارشد تاریخ علم دانشگاه تهران Y1 - 2014 PY - 2014 VL - 12 IS - 1 SP - 17 EP - 40 KW - جام گیتی نما KW - محمد رضا یزدی KW - قبله نما KW - نقشه های مکه-مرکز KW - نگاشت قائم (ارتوگرافیک) DO - N2 - «جام گیتی‌نما» ابزاری برای یافتن قبله است که در رسالۀ ‌معرفت قبله و بعضی آلات از محمدرضا بن محمدهاشم یزدی (زنده در 1274ق) معرفی شده است. از نوشته‌های او چنین برمی‌آید که او درصدد برآمده است برخی آثار و ابزار به دست آمده از گذشتگان را بررسی و احیا نماید. یکی از ابزارهای مورد توجه محمدرضا یزدی، قبله‌نمایی است که اگر چه او به توصیف جزئیات آن نپرداخته است، با بررسی شیوۀ عرضۀ مطلب و استفادۀ او از روش‌های ریاضی می‌توان دریافت که او به نمونه‌ای از قبله نماهای مکه-مرکز دسترسی داشته است که نقشۀ شهرهای اطراف مکه با کمک تسطیح قائم (ارتوگرافیک) بر آن تصویر شده بود. شیوۀ تبیین یزدی از این روش ترسیمی ریاضی و کاربرد دیگرگونۀ آن در ابزاری جدید با نام «جام گیتی نما»، نشان از نوع نگرش خاص او نسبت به روش‌های ریاضی تعیین قبله دارد که در مطالعۀ تاریخ ریاضیات دورۀ اسلامی به ویژه روش‌های تعیین قبله دارای اهمیت است. همچنین از رهگذر مطالعۀ رسالۀ محمدرضا یزدی، اطلاعات قابل توجهی دربارۀ نقشه‌های جامع مکه-مرکز صفوی و برخی دیگر از قبله نماهای متأخر اسلامی به دست می‌آید. UR - https://jihs.ut.ac.ir/article_61535.html L1 - https://jihs.ut.ac.ir/article_61535_b2cf1cdf6561362a20f73068d6f99c9e.pdf ER -