TY - JOUR ID - 87167 TI - مطالعۀ تطبیقی نقش ابزار جنگیِ منجنیق در نسخۀ جامع ‌التواریخ ایلخانی با ساز و کار علمیِ ابزار در منابع علمی JO - تاریخ علم JA - JIHS LA - fa SN - 1735-0573 AU - حسینی, سید رضا AU - ذکاوت, سحر AD - استادیار گروه نقاشی، دانشکده‌ هنر، دانشگاه شاهد، تهران ، ایران. AD - دانشجوی دکتری تخصصی، رشته‌ی تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 19 IS - 2 SP - 377 EP - 412 KW - ابزار جنگی KW - ایلخانیان KW - جامع التواریخ رشیدی KW - منجنیق DO - 10.22059/jihs.2022.337238.371664 N2 - منجنیق ابزاری جنگی است که در اوایل دوران اسلامی و پیش از ابداع توپ کاربرد بسیاری داشته است. در نگاره‌هایی از نسخۀ جامع ‌التواریخ رشیدی متعلق به دورۀ ایلخانی، تصاویری از این ابزار جنگی در صحنه‌های مختلفی مصور شده است. بنا بر این شناسایی چگونگی بازنمایی، کیفیت بصری و نقش ابزار منجنیق در نگاره‌های نسخۀ جامع ‌التواریخ ایلخانی و نیز شناخت میزان پایبندی نگاره‌های آن به اصول علمی در مصورسازی ابزار منجنیق و تمهیدات اتخاذشده از سوی نگارگران انجام شده است. بر این اساس پرسش‌های پژوهش عبارتند از: 1- نقش ابزار منجنیق در نگاره‌های جامع التواریخ چگونه بازنمایی و مصور شده است؟ 2- کیفیت بصری منجنیق در نگاره‌های جامع التواریخ چگونه است؟ 3- نگاره‌های جامع التواریخ ایلخانی تا چه اندازه‌ای به اصول علمی پایبند بوده‌اند؟ این پژوهش به شیوۀ‌ توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و با بهره‌گیری از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و نمونه‌های مورد بررسی پنج نگاره از نسخۀ جامع التواریخ متعلق به دورۀ ایلخانی است که به روش غیراحتمالی و هدفمند انتخاب شده‌اند و این موارد با دو نمونه از تصاویر منابع علمی یعنی کتاب الاسلحه و آلات القتال اثر احسان هندی و کتاب الانیق فی المناجنیق اثر ابن ارنبغا الزردکاش و چهار نمونه از آثار موجود در موزۀ تاریخ علم و تکنولوژی اسلامی استانبول مقایسه شده‌اند. در این مقایسه، تصاویر منجنیق‌های مصور شده در نگاره‌های نسخۀ جامع التواریخ رشیدی بر اساس ساز و کار علمی این ابزار جنگی واکاوی شده است و میزان پایبندی نمونه‌های مصور شده به ساختار علمی ابزار سنجیده شده است. نتایج پژوهش نیز نشان می‌دهد نگارگران بر ساز و کار علمی ابزار منجنیق اشراف کامل و دقیقی نداشته‌اند و صرفاً به تصویرپردازی ظاهری آن اقدام کرده‌اند و هم‌چنین بررسی نمونه‌ها حاکی از آن است که همۀ نمونه‌ها براساس منجنیق نوع عربی یا فارسی و ترکی تصویر شده‌اند و انواع رومی یا فرنگی و نیز سلطانی در بین نمونه‌ها دیده نمی‎شود. UR - https://jihs.ut.ac.ir/article_87167.html L1 - https://jihs.ut.ac.ir/article_87167_5c4034965599fa0ad2fe9ffc8069b28b.pdf ER -