TY - JOUR ID - 88546 TI - بررسی برساختگی در نام روزها و ماه‌های گاه‌شماری جلالی JO - تاریخ علم JA - JIHS LA - fa SN - 1735-0573 AU - صفی پور, علی AU - صفی پور, اعظم AD - تهران؛ دانشگاه شهید بهشتی؛ بنیاد ایران شناسی AD - تهران . دانشگاه تربیت مدرس Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 19 IS - 2 SP - 507 EP - 540 KW - برساخته KW - تاریخ جلالی KW - خواجه نصیر الدین توسی KW - سنجر کمالی KW - سی فصل KW - گاه‌شماری جلالی DO - 10.22059/jihs.2022.342431.371682 N2 - گاه‌شماری جلالی یا ملکشاهی یکی از مهم‌ترین و دقیق‌ترین گاه‌شماری‌های ایرانی است که در زمان ملکشاه سلجوقی توسط گروهی از دانشمندان بزرگ ایرانی پدید آمد. این گاه‌شماری به دنبال اصلاح گاه‌شماری یزدگردی تدوین شد و از ساختار آن نیز بی‌بهره نماند. در بارۀ نام‌گذاری نام روزها و ماه‌های این گاه‌شماری، میان گزارشگران و پژوهشگران آن، دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد که برپایۀ آن برخی گمان می‌کنند این گاه‌شماری نام‌هایی ویژۀ خود در نامیدنِ ماه‌ها و روزها داشته است. نام‌هایی برای روزها، مانند: «جشن ساز، بزم نه، سرفراز، کشن نشین، نوش خوار، غم زدای، رخ فروز، مال بخش، زرفشان، نام جوی، و...» و یا نام ماه‌های آن: «ماه نو، نوبهار، گرمافزای، روز افزون، جهان تاب، جهان آرای، مهرگان، خزان، سرمافزای، شب افزون، آتش افروز، سال افزون». همچنین پنج روز پایانی سال به این نام‌ها بوده «آفرین، فرخ، فیروز، رامشت، درود». بررسی دست‌نبشته‌های معتبر نشان می‌دهد که گزارش‌های موجود در بارۀ این گاه‌شماری در سده‌های نخستینِ تأسیس با آن‌چه در دوران پسین گزارش شده است، دگرگونی‌های قابل توجهی دارد، در این میان یکی از معتبرترین منابع، کتاب معرفت التقویم نام‌بردار به سی فصل خواجه نصیرالدین توسی است. گزارش‌هایی که در این کتاب آمده است در گذر زمان به سبب اعتبار آن مورد دستبرد و برساختگی قرار گرفته است. برساختگی‌های پیرامون نام روز‌ها و ماه‌های جلالی اندک اندک و به مرور زمان در فرهنگ‌ها و کتب دیگر راه یافته و سبب شده است که امروزه چنین پنداشته شود که این گاه‌شماری نیز مانند گاه‌شماری یزدگردی نام‌هایی ویژۀ خود داشته است. در این پژوهش، بر آن هستیم با بررسی اِسنادی دست‌نبشته‌ها، و تحلیلی تاریخی-ادبی از نوع کتابخانه‌ای، در بارۀ این نام‌گذاری‌ها بحث و بررسی کنیم. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد نام‌هایی که برای روز و ماه در گاه‌شماری جلالی گزارش شده است، نام‌هایی برساخته است که در گذر زمان به این گاه‌شماری نسبت داده شده است و در برخی متون معتبر نیز راه یافته است. UR - https://jihs.ut.ac.ir/article_88546.html L1 - https://jihs.ut.ac.ir/article_88546_dd9b07c90c9b9b79446fc4c5c66c3d2e.pdf ER -