Dār al-Funūn and its Role in Modern Military Training in Nāṣirī Peroiod in Iran

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Authors

1 Ph.D. Student of the History of Science in Islamic Period, Institute for the Humanities and Cultural Studies, Tehran

2 Professor, Department of Mechanics, Tarbiat Modares Univeersity, Tehran

Abstract

Dār al-Funūn is the first center for systematic modern science education and new military training in Iran. As far as the military disciplines are concerned, theoretical and practical training of the steudents, as well as troops and officers, authoring and translating books on military disciplines, regular examinations and upbringing a generation of students in new military tactics are the most important achievements of this school. The pinnacle of success and effectiveness of Dārulfunūn was the first few years after its establishment (1268-1276 AH) and then the school entered a period of decline. In this paper, we try to sudy on the new military training in Dārulfunūn in Nāṣir al-Dīn Shāh’s era (Nāṣirī era): the methods of teaching, the teachers, educational programs, students, authors and translators of military books are the most important issues discussed in this study.

Keywords


آرشیو ملی ایران، پرونده‌های شماره‌های،1113-295، 3344-295 و 2028-295.
آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی، 1378ش.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، 3ج، تهران، دنیای کتاب، 1367ش.
ـــــــــــ، المآثر و الآثار، تصحیح ایرج افشار، تهران، اساطیر، 1374ش.
ـــــــــــ، مرآت البلدان، مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1377ش.
بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، تهران، زوار، 1371ش.
پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامۀ پولاک، ترجمۀ کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1361ش.
توپخانۀ صحرائی [چاپ سنگی]، مسیو نیکولای، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهور اسلامی، ‏‏شمارۀ بازیابی ۶-۱۴۱۲۸.
حرکت افواج، ‌[نسخۀ خطی] مسیو بهلر، مترجم محمدکریم فیروزکوهی، سازمان اسناد وکتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 5-10934.
دنبلی، عبدالرزاق، مآثرسلطانیه، به اهتمام غلامحسین صدری افشار، تهران، ابن سینا، 1351ش.
دوکوتزبوئه، موریس، مسافرت به ایران، تهران، جاویدان، 1365ش.
دهقان، منوچهر، «نظام ناصری»، مجلۀ بررسی‌های تاریخی، شمارۀ 22، مهر و آبان 1348ش.
رساله‌ای در فشنگ، [نسخۀ خطی] محمدرضا مهندس توپچی تبریزی، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 5-11055.
رسالۀ علم مشق توپ [چاپ سنگی] تألیف کرشیش، ترجمۀ میرزا زکی مازندرانی، سازمان اسناد وکتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 6-12580.
روزنامۀ وقایع اتفاقیه، 4جلد، تهران، کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 74-1373ش.
روزنامۀ ایران، 2جلد، تهران، کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1375ش.
رینگر، مونیکا ام، آموزش، دین، و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمۀ مهدی حقیقت خواه، تهران، ققنوس، 1381ش.
ساسانی، خان ملک، سیاستگران دورۀ قاجار، تهران، بابک، 1338ش.
سعیدی، حوریه، «آموزش نظامی در ایران (دورۀ قاجاریه) بر اساس کتاب‌های خطی و چاپ سنگی»، فصلنامه کتاب، شمارۀ 76، زمستان1387ش.
سفرنامۀ دروویل، ترجمۀ جواد محیی، انتشارات بنگاه مطبوعاتی گوتنبرگ، 1348ش.
«شرح حال میرزا سید جعفرخان مشیرالدوله»، یادگار، سال دوم، شمارۀ 6، بهمن 1324ش.
شمیم، علی اصغر، ایران در زمان سلطنت قاجار، تهران، مدبر، 1378ش.
شیبانی، میرزا ابراهیم (صدیق الملک)، منتخب التواریخ، تهران، علمی، 1366ش.
شیرازی، میرزا صالح، مجموعه سفرنامه‌های میرزا صالح شیرازی، تحصیح و توضیح غلامحسین میرزا صالح، تهران، نشر تاریخ ایران، 1364ش.
صواعق نظام، ‌[نسخۀ خطی]، محمدرضا مهندس توپچی تبریزی، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، شمارۀ بازیابی 5-11698.
علم توپخانه، [چاپ سنگی]، تألیف کرشیش، ترجمۀ میرزا زکی مازندرانی، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 6-12565.
علم جنگ ‍[نسخۀ خطی]، ترجمۀ سرتیپ محمد کریم فیروزکوهی، سازمان اسناد وکتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 5-10849.
فهرست علومی که مسیو فلمر درس داده است [نسخۀ خطی]، مسیو فلمر؛ ترجمۀ یحیی‌خان، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 5-11831.
قواعد نظامیه، [چاپ سنگی]، کولونل متراتسو؛ سازمان اسناد وکتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی ۶-۱۴۱۰۸.
کریمیان، علی، «میرزا رضا مهندس‌باشی از نخستین مهندسان ایرانی عصر قاجار»، گنجینۀ اسناد، شمارۀ 44، زمستان 1380ش.
لسان‌الملک، محمدتقی سپهر، ناسخ التواریخ، 3جلد، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1377ش.
محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1378ش.
مستوفی عبداللّه، شرح زندگانی من: تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، تهران، کتابفروشی زوار، بی تا.
مشق سرباز ‌[نسخۀ خطی]، مسیو بهلر، ترجمۀ محمد کریم سرتیپ فیروزکوهی، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی، شمارۀ بازیابی 5-18105.
منشآت قائم مقام فراهانی، به کوشش سید بدرالدین یغمائی، تهران، شرق، 1373ش.
میرهادی، م.، «نخستین چاپخانه‌ها، کتاب‌های تألیفی و ترجمه‌های چاپ شده در ایران»، نامه فرهنگ، شمارۀ 44، تابستان1381ش.
مینوی مجتبی «اولین کاروان معرفت»، یغما، سال6، شمارۀ 9، آذرماه 1332ش.
نشریۀ دانش، به انضمام نشریۀ مدرسۀ مبارکۀ دارالفنون تبریز، به کوشش سید فرید قاسمی، با مقدمۀ دکتر محمد اسماعیل رضوانی، تهران، مرکز گسترش آموزش رسانه‌ها، 1374ش.
هاشمیان احمد (ایرج)، تحولات فرهنگی ایران در دورۀ قاجاریه و مدرسۀ دارالفنون، تهران، سحاب، 1379ش.
هدایت، مخبرالسلطنه، خاطرات و خطرات، تهران، زوار، 1363ش.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، روابط خارجی ایران: از ایتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران، امیر کبیر، 1375ش.