Athīr al-Dīn Abharī’s Risāla fī al-Hayʾa: Text and Survey

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Authors

University of Tehran

Abstract

Athīr al-Dīn Mufaḍḍal ibn ‘Umar Abharī, an astronomer, philosopher and mathematician (13th century) wrote many masterpieces in different domains as well as Hay’a or theoretical astronomy. There exists a manuscript including a set of there treatise under the title Thalāth Rasā’il. The first member of the set is Risāla fī al-Hay’a, an edition of which is presented here acconding to the only extant manuscript. This treatise could be categorise as an abridged hay’a book. The author presents a summary of theoretical Ptolemaic astronomy whithout argumentation. The text is followed by a commentary of the text and a biography of the author.

Keywords


ابن خلّکان، احمد ابن محمد. (1994م). وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان. تحقیق احسان عباس. بیروت: دارصادر.
ابن عبری، ابوالفرج غریغوریس (1958م). تاریخ مختصر الدول. به کوشش انطون صالحانی یسوعی. چاپ دوم، بیروت.
امینی، حسن. (1387ش). الرسالةالمعینیة خواجه نصیرالدین طوسی: تصحیح و تحقیق. پایان‌نامه برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد تاریخ علم، پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران.
بیرونی،ابوریحان. (1367ش). التفهیملاوائلصناعةالتنجی. به کوشش جلال‌الدین همایی. تهران: نشر هما.
حاجی خلیفه. (1941م).کشفالظنونعنالاسامیکتبوالفنون. بغداد: مکتبة المثنی.
حلبی، علی اصغر. (1381ش). تاریخ فلاسفۀ ایرانی. تهران: انتشارات زوار.
صفدی، صلاح‌الدین. (1411ق/1991م). الوافی بالوفیات. بیروت: دارالنشر.
طوسی،تحریرالاکر لثاوذوسیوس،نسخۀ خطی شمارۀ 7/621 کتابخانۀ مجلس شورایاسلامی.
ـــــــــــ . التذکرة فی علم الهیئة. نکـ : منابع انگلیسی، Ragep (1993).
ـــــــــــ . حل مشکلات معینیه. نسخۀ خطی شمارۀ 2-28مجلس شورا 2 (مجلس سنا).
ـــــــــــ . زبدة الهیئة. نکـ : همین منابع، قلندری (1386).
ـــــــــــ . معینیه. نکـ : همین منابع، امینی.
عظیمی، مهدی. (1392ش). «میراث اثیری، حیات و کارنامۀ اثیرالدین ابهری.» تاریخ فلسفه، شمارۀ 3، سال چهارم، ص151-181.
قربانی، ابوالقاسم. (1375ش). زندگی‌نامۀ ریاضی‌دانان دورۀ اسلامی. چاپ دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قلندری، حنیف. (1386ش). رسالۀ زبدةالهیئة:تصحیح و تحقیق. پایان‌نامه برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد تاریخ علم، پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران.
ـــــــــــ . (1391ش). بررسیسنتنگارشهیئتدردوراناسلامیبههمراهتصحیح،ترجمه،شرحوپژوهشتطبیقیرسالۀمنتهیالإدراکفیتقاسیمالأفلاکنوشتۀبهاءالدینخرقی. رساله برای دریافت درجۀ دکتری تاریخ علم دورۀ اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی . مطالعات فرهنگی.
گمینی، امیرمحمد. (1392ش). جایگاهوآراءقطبالدینشیرازیدرعلمهیئت. رساله برای دریافت درجۀ دکتری فلسفۀ علم. مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــ . (1395ش). دایره‌هایمینایی: پژوهشی در تاریخ کیهان‌شناسی در تمدن اسلامی. تهران: حکمت سینا.
مستوفی، حمداللّه. (1362ش). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوائی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
مسعودی، شرف‌الدین. (1382ش). جهاندانش. به کوشش جلیل اخوان زنجانی. تهران: میراث مکتوب.
معصومی همدانی، حسین. (1383ش). «بطلمیوس: تکمله ١- الاقتصاص.» دائرةالمعارفبزرگاسلامی، ج١٢. تهران: مرکز انتشارات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص261-265.
Langermann, Y.Tzvi. (1990). Ibn-al -Haytham’s On the Configuration of the World. New York & London: Garland Publishing Inc.
Ragep, F. J. (1993). Naṣīr al-Dīn al-Tūsī’s Memoir on Astronomy (al-Tadhkira fī ʿilm al-hayʾa). New York.
Ragep, Sally. (2011). “Chaghmīnī's Mullakhkhaṣ and Ṭūsī's Tadhkira: Pedagogical considerations'.” in Mohammad Bagheri (ed.), Conference on the Scientific and Philosophical Heritage of Naṣīr al-Dīn an-Ṭūsī (Tehran:Written Heritage Research Institute). pp. 54-55.
ـــــــــــ . (2016). Jaghmīnī’s Mulakhkhas, An Islamic Introduction to Ptolemaic Astronomy. Springer.