An Analysis on the Definition of the Knowledge of Accountancy and its Place in Persian Historical and Literary Texts

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Author

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature Education, Farhangian University, Tehran, Iran

Abstract

Accountancy in word means to take one's right or property completely, or to fulfill the right of something completely, and in the term, it is the knowledge of the laws with which the state accountant used to determine the income and expenditure of the property of the court and the quality and quantity of its calculations, and financial documents and books. This work was done in the Accountancy office and the person in charge was called the state accountant. In other words, court affairs and secretarial writing were divided into two main parts: 1) Letter Writing; and 2) Accountancy. This research aims to provide a comprehensive and accurate definition of the term Accountancy with the method of library study and according to the documents and manuscripts written by state accountants. Also, according to the evidence of these terms used in literary texts, to analyze the necessity of dealing with such terms, important points in their analysis and definition, and their place and importance in Persian historical and literary texts

Keywords

Main Subjects


آل داوود، سید علی. (۱۳۷۷ش). در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی کاظم موسوی بجنوردی، ج ۹، مدخل «استیفا»، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ابن فندق (ابوالحسن علی بن زید بیهقی). (1317 ش). تاریخ بیهق، به تصحیح احمد بهمنیار، تهران، بنگاه دانش.
ابن ‌یمین فریومدی. (1344 ش). دیوان اشعار ابن‌یمین فریومدی، به تصحیح حسینعلی باستانی راد، تهران، کتابخانه سنایی.
ابوجعفر احمد بیهقی. (۱۳۷۵ ش).  تاج المصادر، به تصحیح هادی عالم‌زاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ایرانی، نفیسه. (۱۳۹۵ ش). «دربارۀ اصطلاح مراعی»، ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان (فرهنگ‌نویسی)، ش۱۱، صص ۱۹۳ – ۲۰۴.
ایرانی، نفیسه. (1398 ش). «فلک علاء تبریزی و سه متن آموزشی کهن دانش استیفا»، مجلۀ تاریخ علم، دورۀ 17، ش 1، صص 91 – 115.
اثیر اخسیکتی. (۱۳۳۷ ش). دیوان اثیرالدین اخسیکتی، به تصحیح رکن‌الدین همایون فرّخ، تهران، کتابفروشی رودکی.
احمدی گیوی، حسن. (۱۳۷۸ ش). لغت‌نامهٔ فارسی، دفتر ۱۶ (استکشال- اسیوش)، تهران، موسسه لغت‌نامه دهخدا.
انوری، حسن. (1373 ش). اصطلاحات دیوانی دورۀ غزنوی و سلجوقی، تهران، سخن و طهوری.
انوری، حسن و همکاران. (138۱ ش). فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن.
ایرانی، نفیسه و علی صفری آق‌قلعه. (1395 ش). کهن‌ترین فرهنگ‌نامه فارسی دانش استیفا (تصحیح و تحلیل بخش لغات و مصطلحات المرشد فی الحساب)، تهران، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب.
بیهقی، ابولفضل محمد بن حسین. (1388 ش). تاریخ بیهقی، به تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران، سخن.
تاج‌الدین حسن قمی. (1385 ش).  تاریخ قم، نگارش حسن بن محمد بن حسن بن سائب بن مالک اشعری قمی [در 378 ق]، به تصحیح محمدرضا انصاری قمی، قم، انتشارات کتابخانۀ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
جمال‌الدین اصفهانی. (۱۳۲۰ ش). دیوان کامل استاد جمال‌الدین اصفهانی، به تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، کتابفروشی ابن‌سینا.
جوینی، عطاملک بن بهاء‌الدین محمد بن محمد. (1911 م). تاریخ جهانگشای (ج 1)، به تصحیح محمد قزوینی، لیدن، بریل.
حسن بن علی: بی‌تا [حدود سدۀ 7 و 8 ق]ُ. المرشد فی الحساب، نسخهٔ 2154 کتابخانۀ مجلس و همچنین بخش لغات و مصطلحات آن که سال 1395 در کهن‌ترین فرهنگ‌نامه فارسی دانش استیفا (تصحیح و تحلیل بخش لغات و مصطلحات) نفیسه ایرانی و علی صفری آق قلعه تصحیح کرده‌اند.
خوارزمی، محمد بن احمد بن یوسف. (1895 م). مفاتیح‌العلوم، تحقیق جی. فان‌فلوتن، لیدن، بریل.
خوارزمی، محمد بن احمد بن یوسف. (1362 ش). ترجمۀ مفاتیح‌العلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن همام‌الدین الحسینی. (1355 ش). دستورالوزرا، به تصحیح سعید نفیسی، تهران، نشر اقبال.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن همام‌الدین الحسینی. (1380 ش). تاریخ حبیب ‌السیر فی اخبار افراد بشر، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات کتابفروشی خیام.
دهخدا، علی‌اکبر و همکاران. (۱۳۳۴ ش). لغت‌نامه، دانشگاه تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا.
سلمان ساوجی. (۱۳۸۲ ش). کلیات سلمان ساوجی، به تصحیح عباس‌علی وفایی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شادروی‌منش، محمد و نفیسه ایرانی. (۱۳۹۶ ش). «تحلیل اصطلاح برات در متون دانش استیفا»، نشریة ادب فارسی، سال هفتم، شماره ۱، ‌صص ۱۸۷ – ۲۰۵.
شریک امین، شمیس. (1357 ش). فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول، تهران، فرهنگستان ادب و هنر ایران.
شمس‌الدین محمد آملی. (138۹ ش). نفائس الفنون فی عرایس العیون، به تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران، انتشارات اسلامیه.
شمس‌الدین محمد آملی. نفائس ‌الفنون فی عرایس العیون، نسخۀ شمارۀ ۵۲۲۰ از کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
شهشهانی، عبدالوهاب بن محمدامین. (۱۲۵۵ ق). بحرالجواهر، نسخۀ شمارۀ 2124 کتابخانۀ مجلس.
شهشهانی، عبدالوهاب بن محمدامین. (1287 ق). بحرالجواهر (چاپ سنگی)، تهران، بی‌نا.
صفری آق‌قلعه، علی. (1386). «لطایف شرفی و ارتباط آن با نفائس‌الفنون و منشآت خاقانی»، گزارش میراث، ش 17 و 18، صص 14-17.
صفری آق‌قلعه، علی. (1392 ش). «بررسی کتاب‌شناسانۀ آثار استیفاء در دورۀ اسلامی»، پیام بهارستان (ویژه‌نامۀ مالیه و اقتصاد)، ش 1، صص 11 – 95.
عطار نیشابوری. (1387 ش). الهی‌نامه، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
عطار نیشابوری. (1940م). الهی‌نامه، به تصحیح هلموت ریتر، استامبول، معارف.
عمید، حسن. (۱۳۵۹ ش). فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر.
عمید، حسن. (۱۳۸۹ ش). فرهنگ عمید، ویرایش فرهاد قربانزاده، تهران، انتشارات اشجع.
غلام‌حسین افضل‌الملک. (۱۳۶۱ ش). افضل التواریخ، به تصحیح منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران.
فرهنگ مصادر اللغة. (۱۳۷۷ ش). نویسنده ناشناخته، به تصحیح عزیزالله جوینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
فلک علاء تبریزی: سعادت‌نامه، نسخۀ شمارۀ 4190 از کتابخانۀ ایاصوفیه.
فلک علاء تبریزی. (1381 ش). لطایف شرفی، در: چاپ عکسی سفینۀ تبریز، صص 418 – 434.
فلک علاء تبریزی. قانون‌السعاده. نسخهٔ شمارهٔ 2556 کتابخانهٔ برلین.
قائم مقامی، جهانگیر. (1394 ش). مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی.
کرمانی، ناصرالدین منشی. (1364 ش). نسائم‌الاسحار من لطائم‌الاخبار، به تصحیح میرجلال‌الدین حسینی ارموی، تهران، انتشارات اطّلاعات.
مازندرانی، عبدالله بن محمد بن کیا. (1952 م). رسالۀ فلکیه در علم سیاقت، به تصحیح والتر هِینس، ویس‌بادن، انتشارات هیئت مستشرقین در فرهنگستان ماینس و نسخۀ شمارۀ 6541 مجلس.
مازندرانی، عبدالله بن محمد بن کیا. رسالۀ فلکیه در علم سیاقت، نسخۀ خطی به شمارۀ 6541 مجلس.
مدبّری، محمود. (1376 ش). فرهنگ لغات نثرهای فنی و مصنوع،‌ کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان.
معین، محمد. (1371 ش). فرهنگ فارسی، تهران، 6 ج، انتشارات امیرکبیر.
منشی کرمانی، ناصرالدین. (1328 ش). سمط‌ العلی للحضرة العلیا در تاریخ قراختائیان کرمان، تصحیح عباس اقبال، تهران، انتشارات مجلۀ یادگار.
ناصرخسرو قبادیانی. (1353 ش). دیوان ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
نامی، قطب‌الدین خسروشاه. حدیقةالحساب، نسخۀ خطی به شمارۀ 302 کتابخانهٔ حوزهٔ علمیهٔ امام صادق اردکان.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه. (1964 م). دستورالکاتب فی تعیین المراتب (ج 1 / 1)، به کوشش عبدالکریم علی اوغلی علیزاده، مسکو، اداره انتشارات دانش.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه. (1971 م). دستورالکاتب فی تعیین المراتب (ج 2 / 1)، به کوشش عبدالکریم علی اوغلی علیزاده، مسکو، اداره انتشارات دانش.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه. (1976 م). دستورالکاتب فی تعیین المراتب (ج 2)، به کوشش عبدالکریم علی اوغلی علیزاده، مسکو، اداره انتشارات دانش.
وثوقی، محمدباقر و محمدحسین سلیمانی. (1392 ش). «اصطلاحات دیوانی دورهٔ مغول بر اساس نسخه خطی المرشد فی الحساب»، پژوهش‌های ایرانشناسی، دورۀ 3، شماره 1، صص 85-99.