افضل الدین خونجی: طبیبی در کسوت قضاوت (590-646ق)

نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

گروه معارف اسلامی ، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ،تهران ، ایران

چکیده

در حوزۀ تمدن اسلامی همواره دانشمندان فاضلی ظهور پیداکرده‌اند که با انجام کارهای علمی و عملی به رشد و شکوفایی تمدن اسلامی کمک فراوانی کرده‌اند. افضل الدین خونجی (590 -646ق) متولد خونا یا خونج (کاغذکنان) یکی از این دانشمندان است که پس از سپری کردن تحصیلات اولیه در علوم اسلامی در دوران تهاجم مغول به ایران، به مصر عزیمت کرد و رحل اقامت در قاهره افکند و در علم منطق، حکمت، علم شریعت و طبابت سرآمد روزگارش شد. و از سوی حاکم مصر به قاضی القضاتی مصر منصوب شد و در این کسوت در سال 646 ق در گذشت. این مطالعۀ توصیفی، تلاشی است در جهت جمع‌آوری آگاهی‌هایی دربارۀ زندگی، زمانه و موقعیت و آثار علمی افضل الدین خونجی و معرفی جایگاه علمی و سیاسی – اجتماعی ایشان در تمدن اسلامی. از مجموع آثار علمی ایشان در زمینۀ فقه، منطق، طب. چنین برمی‌آید که او در علوم عقلی و نقلی زمان خود سرآمد روزگار بوده و نقش به‌سزایی در تحول علوم عقلی و نقلی داشته است. انتخاب ایشان از سوی حاکم مصر به منصب قضا و طبابت نیز نشانگر آن است که وی علاوه بر علوم نظری، در علوم عملی نیز مرجع مردم مسلمان مصر بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Allama Afḍal al-Dīn Khunajī: A Physician in the Role of a Judge (1194–1248)

نویسنده [English]

  • Ali Khaleghi
Islamic Culture Group, Faculty of Medicine, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]

Throughout the history of Islamic civilization, distinguished scholars have consistently emerged who, through their scientific and practical endeavors, have significantly contributed to its growth and flourishing. One such scholar is Afḍal al-Dīn Khūnajī (1194–1248), born in Khūnā or Khūnaj (Kāghadhkanān). After completing his early education in Islamic sciences, he migrated to Egypt during the Mongol invasion of Iran, settled in Cairo, and became a leading figure of his time in logic, philosophy, Islamic law, and medicine. Appointed by the ruler of Egypt as the Chief Judge (Qāḍī al-Quḍāt), he passed away in this role. This descriptive study aims to gather insights into the life, era, status, and scholarly works of Afḍal al-Dīn Khūnajī, and to introduce his intellectual and socio-political standing within Islamic civilization. His surviving works in jurisprudence, logic, and medicine suggest that he was a preeminent authority in both rational and transmitted sciences of his time, playing a pivotal role in their development. His appointment to judicial and medical positions by the Egyptian ruler also indicates that he was a trusted reference not only in theoretical knowledge but also in practical sciences among the Muslim community of Egypt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afḍal al-Dīn Khūnajī
  • the life of Khūnajī's time
  • Khūnajī 's Scientific Works
  • Medicine and Judiciary
ابن ابی اصیبعة، موفق‌الدین (1998)، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، بیروت، دارکتب العلمیه.
 ابن العماد، عبد الحی ابن احمد (1406)، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت، دار احیاء تراث العربی.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1415) البدایة والنهایة، بیروت، دارالکتب العلمیه.
اخوینی، ربیع بن احمد (1371) هدایة المتعلمین فی الطب، دانشگاه فردوسی مشهد.
اسکندرلو، محمدجواد (1397)، نقش شیعه در علوم اسلامی از نگاه مستشرقان، قم، انتشارات امام علی.
بغدادی، اسماعیل پاشا (1951)، هدیة العارفین، بیروت، دار احیاء تراث العربی.
حاجی خلیفه (1992).کشف الظنون، بیروت، دارالکتب العلمیة.
حموی، ابن واصل (1395)، مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، چاپ حسنین محمد ربیع، قاهرة.
حمویی یزدی، سالک الدین محمد (1389) مجمع النفائس وحجلة العرائس، موسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران.
 ذهبی، شمس الدین (1347)، العبر فی خبر من غبر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
الرویهب، خالد (1393)، افضل الدین خونجی، دانشنامۀ جهان اسلام، تهران.
السامرائی، کمال (1989)، مختصر تاریخ الطب العربی، بیروت، دارالنظال.
 السبکی، تاج‌الدین (1413)، طبقات الشافعیة الکبری، قاهره ،دار احیاءالکتب العربیه.
سیوطی، جلال الدین (1370)، تاریخ خلفاء، قم، منشورات شریف رضی.
سیوطی، جلال الدین (1418)، حسن المحاظرة فی اخبار مصر والقاهرة.
سامی، شمس الدین (1306)، قاموس الاعلام، استانبول، مطبعه مهران.
شیرازی، قطب الدین، شرح کلیات قانون، کتابخانه مجلس، شمارۀ 36227-10.
ظل الرحمن (1383)، قانون ابن سینا، شارحان و مترجمان آن، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
عابدی، عباس و احمدی، مسلم (1399) بررسی تحولات دانش طب در تمدن اسلامی؛ با تمرکز بر رازی و زهراوی، هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزۀ علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران.
عقیقی، بخشایشی (1375)، مفاخر آذربایجان، تبریز، نشر آذربایجان.
کحالة، عمر رضا (بی تا )، معجم المولفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
لسترنج، گای (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
مدرسی تبریزی، محمدعلی (1374)، ریحانة الادب، تهران، انتشارات خیام.
مستوفی، حمداله (1362)، نزهة القلوب، تهران، دنیای کتاب.
همراه یف، محمد (1392)، «جایگاه شرح قانون قطب الدین شیرازی»، اطلاعات حکمت و معرفت .
حموی، یاقوت (1995)، معجم البلدان، بیروت، دار صادر.