رساله‌ای فارسی درباره محاسبه جیب یک درجه

نویسنده

پژوهشکده تاریخ علم

چکیده

در بیان استخراج جیب یک درجه رساله‌ای است به زبان فارسی از مصنفی ناشناس که ظاهراً به منظور تقریر و توضیح روش محاسبه جیب (سینوس) یک درجه بر اساس شرح قوشچی (د. 879 ق) بر زیج الغ بیگ (فارسی) و رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة (عربی) اثر قاضی‌زاده (د. حدود 840 ق) تألیف شده است. اثری که مبدع اصلی این روش، غیاث‌الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق)، در این باره نوشته، تاکنون به دست نیامده، اما اثر قاضی‌زاده که در واقع تحریری است از روش کاشانی، در نسخه‌هایی متعدد برجای مانده است. قوشچی نیز بدون ذکر نام کاشانی، روش وی را شرح می‌دهد.
در این مقاله بازنویسی رساله در بیان استخراج جیب یک درجه بر اساس نسخه منحصر به فرد کتابخانه دولتی برلین به گونه‌ای صورت گرفته که میزان و نحوه اقتباس مصنف رساله از آثار قاضی‌زاده و قوشچی مشخص شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Persian Treatise on the Determination of the Sine of One Degree

نویسنده [English]

  • Fateme Savadi
چکیده [English]

Dar Bayan-i ?Istikhradj-i Djayb-i Yik Daradja is a Persian treatise by an anonymous author. The author’s purpose is to describe and explain a method for the determination of the Sine of one degree according to ??sh ch?’s Persian commentary on Ulugh Beg’s Z?dj, and ????z?da’s Arabic treatise entitled Ris?la fi ?Istikhradj Djayb Daradja Wahida. Kad?zada’s work, extant in several manuscripts, is, in fact, a revision of the lost work of the real inventor of the method, Kashani(al-Kashi). Kush ch? in his commentary explains Kashan?’s method, without mentioning his name.
In this article Dar Bayan-i ?Istikhradj-i Djayb-i Yik Daradja is rewritten based on its unique manuscript, so that one can follow the traces of author’s citations from ??sh ch? and Kad?zada’s works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kad?zada
  • Kashani (al-Kashi)
  • Sine of one degree
  • Ulugh Beg