رساله میرزا ابوتراب نطنزی در تثلیث زاویه

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ تمدن و ملل اسلامی، دانشگاه آزاد (واحد علوم و تحقیقات)

چکیده

تثلیث زاویه به همراه تربیع دایره و تضعیف مکعب از مسائل کهن ریاضی است که ریاضی‌دانان بسیاری در بار? آنها اظهارنظر کرده‌اند. محاسب? وتر ثلث یک زاویه با استفاده از یک معادل? جبری از جمله روش‌هایی است که برای حل مسأل? تثلیث زاویه عرضه شده است. غیاث‌الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق) در رسال? الوتر و الجیب خود با به کارگیری این روش جیب زاوی? یک درجه را با داشتن جیب زاوی? سه درجه محاسبه کرد. پس از او دیگر ریاضی‌دانان مانند قاضی‌زاده رومی (د. حدود 840 ق) رساله‌هایی بر مبنای این رسال? کاشانی تألیف کردند. میرزا ابوتراب نطنزی (د. 1262ق) ریاضی‌دان عصر قاجار نیز، در اثرش به نام رساله در معرفت وتر ثلث قوس معلومة الوتر به این مسأله پرداخته است. روش او اساساً هندسی است و از لحاظ ریاضی با روش جبری جمشید کاشانی هم‌ارز است. در این مقاله با ذکر پیشینه‌ای از مسأل? تثلیث، این رساله بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

AbuTorab’s Treatise on Trisection of Angles

نویسنده [English]

  • Fatemeh Doostgharin
چکیده [English]

Trisection of an angle is one of the famous problems in the history of mathematics. The impossibility of trisecting an angle with a straightedge and compasses was known. Therefore finding an accurate approximation of irrational quantity of the Sine of degree- which was important for setting up sine tables in Z?jes, and also for astronomical calculations- is very difficult. So, many scientists devoted their attempts to find a solution to this problem. M?rz? Ab? Tor?b Nat?anz?, a scholar of the Qajarid era, in a Persian treatise entitled Dar ma‘rifat-i watar-i thulth-i qaws-i ma‘l?mat al-watar (on the knowledge of the chord of one-third of an arc with a known chord), presented a geometrical method for trisecting an angle which turns out to be mathematically equivalent to the algebraic method of Jamsh?d K?sh?n? (al-K?sh?) for finding the Sine of one degree. Surveying different approximate methods of trisecting an angle in ancient Greek and Islamic periods, this paper presents a critical edition and a commentary of M?rz? Ab? Tor?b’s treatise.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Angle trisection
  • M?rz? Ab? Tor?b
  • Qajarid era
  • Sine of one degree