ابوسعید سجزی و جامع شاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

آآنچه در بارۀ زندگی و دورۀ فعالیت ابوسعید سجزی، ریاضی‌دان و منجم ایرانی و مسلمان سدۀ چهارم هجری، می‌دانیم اطلاعات اندکی است که از گزارش‌های دیگران و بعضی از آثار او به دست می‌آید. برخی از پژوهشگران با توجه به آثار ریاضی سجزی و بعضی از نسخه‌های ریاضی موجود به خط او، تاریخ تولدش را در حدود سال 330ق تخمین زده‌اند. از سجزی آثار متعددی در سه حوزۀ ریاضی، نجوم و احکام نجوم بر جای مانده است. با این که تعداد آثار احکامی سجزی در مقایسه با دیگر آثارش چشمگیر است، اما تا کنون تحقیقات کمی روی آنها صورت گرفته است. جامع شاهی یکی از مهم‌ترین این آثار است که سجزی در بخش‌هایی از آن گزارش‌هایی از وقایع تاریخی و نجومی سدۀ چهارم هجری ثبت کرده است. در خلال این گزارش‌ها اطلاعاتی در بارۀ فعالیت سجزی و شهر‌های محل اقامتش دیده می‌شود. از دیگر آثار احکامی سجزی مجموعه‌هایی در دست است که اغلب عنوان «جامع شاهی» برای آنها ثبت شده و با جامع شاهی خلط شده‌اند. این مقاله می‌کوشد تا به کمک اطلاعاتی که سجزی در آثار خود آورده است تخمین دقیق‌تری از زندگی و دورۀ فعالیت او به دست دهد و نشان می‌دهد که مجموعه‌های رسائل احکامی سجزی یک اثر واحد نیستند و با رسالۀ جامع شاهی تفاوت دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Abū Saʿīd Sijzī and his Jāmiʿ al-Shāhī

نویسنده [English]

  • Younes Mahdavi
چکیده [English]

All that we know about the life and times of al-Sijzī, the 10th century Iranian Muslim mathematician and astronomer, is limited to the small pieces of information provided by other authors’ accounts and some of his own works. On the basis of al-Sijzī’s mathematical works and the extant maunscripts written in his hand, some modern scholars have estimated his date of birth in about 942 ad. Numerous works of al-Sijzī are extant in three areas: mathematics, astronomy and astrology. Although there is a considerable number of astrological compositions among al-Sijzī’s works, little research has been done about them. One of the most important astrological works of al-Sijzī is al-Jāmiʿal-Shāhī, in which the author mentions some historical and astronomical events of the 10th century. Nevertheless, there exist some other collections of al-Sijzī’s astrological works catalogued under the title “al-Jāmiʿ al-Shāhī” and often mistakenly considered as the same book as al-Jāmiʿ al-Shāhī. In this article we try to provide more accurate information about al-Sijzī’s life and period of activity and to show that these astrological collections are not a single work and are different from al-Jāmiʿ al-Shāhī.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abū Saʿīd Aḥmad ibn ʿAbd al-Jalīl Sijzī
  • al-Jāmiʿ al-Shāhī
  • Jāmiʿ-i Shāhī
  • eclipse