تحول گاهشماری ایرانی: مبانی تاریخی و اخترشناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه فلسفة علم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

گاهشماری رسمی ایرانی یک گاهشماری خورشیدی است که هم از نظر طول سال و هم از نظر نخستین روز سال نه بر قرارداد بلکه بر دو عامل طبیعی مبتنی است: الف) لحظۀ عبور مرکز خورشید از نقطۀ اعتدال بهاری طی حرکت ظاهری خورشید به دور زمین؛ و ب) بازۀ زمانی میان دو عبور ظاهری متوالی مرکز خورشید از آن نقطه. این دو عامل باعث شده است که 1) آغاز گاهشماری ایرانی آغاز سال خورشیدی طبیعی باشد، 2) طول سال آن طول سال خورشیدی باشد، و 3)طول ماه آن بسیار نزدیک به زمان عبور خورشید از صورت‌های فلکی متناظر در منطقه‌البروج باشد. نویسنده در این مقاله نشان می‌هد که الف) مباحث مرتبط با این امور از پیشینۀ تاریخی برخورداراند، و ب) محاسبات روزآمد کامپیوتری، بر پایۀ انتخاب سال اعتدالی (یعنی 24219879/365 روز) به عنوان طول سال تقویمی، بهترین کبیسه‌بندی را به دست می‌دهد.
بدین‌سان،بر مبنای اسناد تاریخی، داده‌های اخترشناختی، و محاسبات ریاضیاتی، گاهشماری ایرانی با بالاترین دقت ممکن استقرار می‌یابد، که این امر جایگاه برجستۀ منحصر به‌فردی به گاهشماری ایرانی در میان همۀ گاهشماری‌ها می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The development of Iranian calendar: historical and astronomical foundations

چکیده [English]

The official Iranian calendar is a solar one that in both the length and the first day of its year is based not on convention, but on two natural (i.e. astronomical) factors: a) the moment of coincidence of the centre of the Sun and the vernal equinox during the Sun’s apparent revolution around the Earth; and b) the time length between two successive apparent passages of the Sun’s center across that point.
These factors give this calendar the chance that 1) its beginning is the beginning of natural solar year, 2) its length is the length of solar year, and 3) the length of its months is very close to the time of the Sun’s passage across twelve signs of the Zodiac from Farvardin/Aries to Esfand/Pisces.
In this paper it would be shown that a) discussions concerning these facts have their own historical backgrounds, and b) up-to-date computations, being based on choosing the tropical year (i.e. 365.24219879 days) as the length of the calendar year, give the best possible intercalation with its specific system of leap years.
Thus, on the grounds of historical documents, astronomical data, and mathematical calculations, we establish the Iranian calendar with the highest possible accuracy, which gives it the unique exemplary place among all calendars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian calendar
  • intercalation
  • tropical year
  • solar calendrical systems