جامع غافقی و دانش گیاه‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

چکیده

غافقی (سدۀ 6ق) گیاه‌شناس اندلسی است و مهم‌ترین اثر او الجامع فی الأدویة المفردة، یکی از اصلی‌ترین پایه‌های دانش گیاه‌شناسی در اندلس و از منابع مهم برای حفظ و احیای میراث گذشتۀ این دانش است. این کتاب از آثار گیاه‌شناسی پیش از خود، به‌ویژه النبات دینوری و قانون ابن سینا، تأثیر بسیاری گرفته است. در این مقاله ابتدا مشهورترین نسخه‌های این کتاب معرفی شده است، سپس بر اساس نسخۀ کتابخانۀ ملک با بررسی ارجاعات متنوع و دقیق آن از متون پیشین و برخی آثار هم‌دوره‌اش، جایگاه برجستۀ این کتاب در حفظ میراث گذشته، مشخص شده است. سپس بر اساس دانش گیاه‌شناسی امروزی متن کتاب را بررسی کرده‌ایم. روش غافقی در دانش گیاه‌شناسی، مشاهدۀ تجربی، ثبت دقیق این اطلاعات و مقایسۀ میان آنهاست. بر اساس این روش، طبقات، زیست‌گاه‌ها و جغرافیای گیاهی و ریخت‌شناسی گیاهان مشخص شده‌اند. بررسی مترادف نام گیاهان در زبان‌های اندلسی، بربری، یونانی، سریانی و حتی فارسی و ادویۀ حیوانی و معدنی از نکات برجستۀ دیگر این کتاب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ghāfiqī’s Jāmiʿ and the Science of Botany

نویسنده [English]

  • Seyed Mahyar Shariatpanahi
Assistant professor, Islamic Azad University
چکیده [English]

Ghāfiqī (6th/12th century) is an Andalusian botanist whose al-Jāmiʿ fī al-Adwiya al-Mufrada is one of the principal pillars of the science of botany in Andalusia and one of the most important sources for knowing and reconstructing the past history of this science. This book ows much to earlier botanical works, especially al-Nabāt of Dīnawarī and al-Qānūn of Ibn Sīnā. In this paper, first the most famous manuscripts of this book introduce are introduced. Then on the basis of the Malik manuscript the things cited by Ghāfiqī from earlier and contemporary works are discussed, and thus the eminent role of this book in preserving the past heritage is underlined. Then the book is analysed on the basis of modern botanical science. Ghāfiqī’s method in botany consists of empirical observation, exact recording of these data and comparing them with each other. By this method, classes, babitats, plant geography and morphology of plants are characterized. Mentioning the names of the plants in Andalusian, Barbar, Greek, Syriac and even Persian is another salient point of this book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Botany
  • Ecology
  • Jāmiʿ
  • Morphology
  • Taxonomy