نسبت‌های تکرارشونده در هندسه برخالی(فراکتالی) گنبدهای اُرچین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، مدرس دانشگاه علم و فرهنگ تهران

2 دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

در طبقه‌بندی گنبدهای سنتی، گنبد به دودسته گنبدهای رُک (مخروطی) و گنبدهای نار (شبه نیم‌کره) تقسیم می‌شود. گنبدهای اُرچین گونه‌ای از گنبدهای رُک هستند که در منطقۀ میانرودان (بین‎النهرین) و جنوب غربی ایران درگذشته رواج داشته‌اند. گنبدهای اُرچین شکلی مخروطی دارند و از توالی و تکرار پلکان‌هایی تشکیل‌شده‌اند که در هر ردیف به‌صورت حلقه درآمده‌اند و این حلقه‌ها از پایین به بالا به‌تدریج کوچک می‌شوند. بنا بر این هندسه برخالی بهترین راه برای تبیین هندسۀ آنهاست. زیرا روابط عددی در تناسبات شکل‌های خودمتشابه در طبقات، و تناسبات اجزاء گنبد اعم از ارتفاع طبقات، دهانه و سایر اجزاء هر یک با رابطه‌ای خاص الگویی برخالی ایجاد می‌کند. این پژوهش با بررسی دقیق گنبدهای اُرچین در این حوزه تلاش دریافتن ساختارهای مختلف هندسۀ گنبدهای اُرچین با استفاده از دنباله‌های عددی و رابطۀ آنها با هندسۀ برخالی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iterative Ratios in the Fractal Geometry of Urchīn Domes

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mashayekhi 1
  • Farhad Tehrani 2
1 M.A. in Architecture
2 University of Shahid Behesti, Tehran
چکیده [English]

In the classification of traditional domes, they are divided into two main categories: “roc” (cone-shaped) and “nār” (hemisphere-like) domes. Urchīn domes are a sub-category of cone-shaped domes which were common in the past in the region of Mesopotamia and southwest of Iran. The fractal geometry is the best way to describe the geometrical structure of these domes, because the existence of self-similar figuresm and the relations between the parts of the dome, such as the height and span, create some fractal relations. In this paper we try to make a detailed study of urchīn domes and to discover their geometric structures using some numeric sequences in relation with fractal geometry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fractal geometry
  • Geometric proportions
  • Infinite series
  • Urchin domes
پیرنیا، محمد کریم. (1374ش). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: نشر سروش دانش.
ـــــــــــ . (1378ش).نیارش در سازه‌های طاقی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
ـــــــــــ . (1382ش). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: نشر سروش دانش.
ـــــــــــ . (1387ش). معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: نشر سروش دانش.
گرابار، الگ و اتینگهاوزن، ریچارد. (1378ش). هنر و معماری اسلامی. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: انتشارات سمت.
مهدوی نژاد، محمدجواد و مشایخی، محمد. (1391ش). نقش‌مایۀ اُرچین و تجلی آن در هنر و معماری ایرانی. مجلۀ نقش‌مایه، دوره 5، شماره 10.
Tabbaa, Y. (1985). THE MUQARNAS DOME: Its Origin and Meaning, Muqarnas. Islamic art and architecture academic journal. Pp. 61-74.