ردپای ترکیبات در فقه شیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران

چکیده

شهید اول یکی از فقهای بزرگ قرن هشتم هجری قمری است که آثار او هنوز به عنوان کتاب درسی در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود. وی در کتاب غایة المراد در ضمن مبحث نماز قضاء به یکی از مباحث ریاضیات گسسته اشاره می‌کند. در نماز قضا به فتوای برخی فقها باید ترتیب را رعایت کرد و اگر چند نماز از مکلف فوت شده باشد او موظف است که نمازها را به همان ترتیبی که از او فوت شده قضا نماید. حال اگر ترتیب نماز‌ها را فراموش کرده باشد به فتوای برخی فقها باید آن قدر نماز بخواند که اطمینان یابد که ترتیب را رعایت کرده است. این فقیه عالی‌قدر برای حل این مسألۀ فقهی روشی را بیان می‌کند که کار مقلدان برخی از مراجع گذشته را راحت‌تر نماید. شهید ثانی که شارح یکی از آثار شهید اول(اللمعة الدمشقیة) است، با توضیحات کافی از تابعی که امروز به نام فاکتوریل موسوم است می‌گوید و جای شکی باقی نمی‌گذارد که مفهوم این تابع را به خوبی درک کرده است. ما در این مقاله علاوه بر اقوال شهید اول به تحقیق دربارة اقوال موجود در این مسأله و راه‌ حل‌های ارائه شده توسط برخی فقها نیز پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Combinatoric’s Traces in Shiite Jurisprudence

نویسنده [English]

  • mohammad javad mohammad hosseini
چکیده [English]

Shahīd-i ʾAwwal is one of the great jurists of 14th century AD. His works are still part of the Islamic seminaries’ curriculum. One of his most famous book is Ghāyat al-Murād, which includes several topics on Islamic law. One of these topics is the problem of the daily prayers which have not been done at they proper time and ought to be done again. The solution of that problem needs some knowledge of mathematics, especially combinatorics. It is necessary prayers exactly in the same sequence as the original prayers. Shahīd-i ʾAwwal has solved the problem by inventing a mathematical method, the function that is called today Factorial. Other great jurist, Shahīd-i Thānī, also has solved the problem, but not exactly in the same way. He wrote a commentary on Shahīd-i ʾAwwal’s Lomʿa. There is no doubt that the concept of this function is well understood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • factorial
  • daily prayers
  • Ghāyat al-Murād
  • Shahīd-i ʾAwwal
  • Shahīd-i Thānī