نقش دکتر امیراعلم در پیشرفت بهداشت و آموزش پزشکی نوین در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی

چکیده

دکتر امیراعلم (1255-1340ش)، از دانش‌آموختگان مدرسۀ‌ پزشکی لیون فرانسه، بیش از 55 سال برای پیشرفت بهداشت و آموزش پزشکی نوین در ایران کوشید. او استاد تشریح (کالبدشناسی) در دارالفنون و سپس دانشگاه تهران، عضو مجلس حفظ الصّحه و از بنیان‌گذاران سازمان‌های بهداشتی نوین در ایران بود. او بنیان‌گذار بیمارستان احمدیه، بنیان‌گذار نخستین درمانگاه ویژۀ زنان (مریضخانۀ‌ نسوان که بعدها بیمارستان امیراعلم نامیده شد) و بنیان‌گذار شیر و خورشید سرخ بود و دارالشفای حضرتی خراسان به کوشش او بازسازی شد. امیراعلم به عنوان نمایندۀ مجلس شورای ملی در تصویب قانون آبله‌کوبی رایگان و قانون طبابت نقش داشت. به درخواست رسمی او، که ریاست مجلس حفظ الصّحه را داشت، تولید واکسن آبله در انستیتو پاستور ایران آغاز شد. او با همکاری چند نفر از استادان دانشکدۀ پزشکی کتاب کالبدشناسی توصیفی را نوشت. او عضو پیوستۀ فرهنگستان ایران بود و در پیشنهاد و تصویب برابرنهادهای مناسب فارسی برای بسیاری از واژه‌های پزشکی نقش داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Amir Aʿlam’s Role in the Improvement of Health and Medical Education in Iran

نویسنده [English]

  • Hassan Salari
چکیده [English]

AMIR-AʿLAM (1876-1961), a graduate from the medical school of Lyon, France, tried over 55 years to improve the health institutions and education of modern medicine in Iran. He was Professor of Anatomy at the Dār al-funūn and then at Tehran University, a member of Majlis-i ḥifẓ al-ṣiḥḥa (House of sanitation) and co-founder of many modern health organizations in Iran. He was the founder of the Ahmadiyya Hospital, founder of the first women's clinic (later became known as Amir Alam Hospital) and was the founder of the Red Lion and Sun Organization (Jamʿiyat-e šir o ḵoršid-e sorḵ-e Irān) and the Hazraty hospital of Khorasan. As a Member of Parliament, Amir Alam was responsible for passing of the Health Protection and Smallpox Vaccination Act and the Medical Practice Act (Qānun-e ṭebābat). It was at his official request, as the head of the House of sanitation, which vaccine production began at the Pasteur Institute of Iran. He worked with some of the Medical School professor to write a textbook on anatomy (Kalbadshenasi tousifi). He was a permanent member of the Persian Academy (Farhangestān) and involved in the proposal and approved for many medical terms

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amir-Aʿlam
  • Faculty of Medicine
  • Smallpox Vaccination Act
  • Medical Practice Act
  • Red Lion and Sun Organization

مراجع

الگود، سریل. (1371ش). تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلاقت شرقی. ترجمۀ‌ دکتر باهر فرقانی. تهران: امیرکبیر.
امیراعلم، امیر. (1292ش). نامۀ احمدی یا حفظ‌الصحه‌ اسلامی. تهران: چاپ سنگی (مطبعۀ استاد آقامیرزا علی‌اصغر).
ــــــــــــ . (1327ش). کالبدشناسی توصیفی (جلد یکم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
«تاریخی از فرهنگستان ایران». نامه فرهنگستان. (1322ش). شمارۀ 1، ص6-19، 1322ش.
تشیّد، علی‌اکبر. (1340ش) ارمغان جاوید یا زندگانی و شخصیت یکی از رجال مبرز وطن‌خواه ایران یا اعمال رشیقه خلدآشیان دکتر امیراعلم. انتشارات مجلۀ تاریخ اسلام.
حکمت، علی‌اصغر. (1354ش). «یادداشت‌هایی از عصر پهلوی، شمارۀ 28، دانشگاه تهران چگونه پدید آمد؟». مجله وحید، شمارۀ 42، ص19-25.
ــــــــــــ . (1354ش). «یادداشت‌هایی از عصر پهلوی، شمارۀ 29، دانشگاه تهران چگونه پدید آمد؟». مجله وحید، شمارۀ 179، ص187-191.
ــــــــــــ . (1354ش). «یادداشت‌هایی از عصر پهلوی، شمارۀ 30، دانشگاه تهران چگونه پدید آمد؟». مجله وحید، شمارۀ 181، صص419-427.
راهنمای دانشکدۀ پزشکی، داروسازی، دندان‌پزشکی، بیمارستان‌ها و آموزشگاهای وابسته. (1332ش). به کوشش جهانشاه صالح. تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
روزنامۀ مجلس. شمارۀ 31، دوشنبه 6 ذیحجه 1324ق/ 1285ش.
سیاسی، علی‌اکبر. (1366ش). گزارش یک زندگی. لندن: پوکا پرینت.
فلور، ویلم. (1386ش). سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمۀ ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
فووریه، ژوآنس. (1385ش). سه سال در دربار ایران: خاطرات دکتر فووریه پزشک ویژه ناصرالدین شاه. ترجمۀ عباس اقبال. تهران: نشر علم.
کاسمی، نصرت‌اللّه. (1387ش). «خاطرات دکتر نصرت‌اللّه کاسمی، پزشک، شاعر و سیاستمدار». به کوشش دکتر محمدمهدی موحدی. مجموعه مقالات: نشریۀ داخلی، شمارۀ 50.
محبوبی اردکانی، حسین. (1350ش). تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــــــ . (1370ش). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران (جلد یکم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مستوفی، عبداللّه. (1341-1342ش). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجار. تهران: زوّار.
مظفرالدین شاه قاجار. (1317ق/1900م). سفرنامه مبارکه شاهنشاهی (سفر یکم).
مهر، بوذرجمهر. (1382ش). «زرتشتیان معاصر ایران در مصاحبه با دکتر بوذرجمهر مهر». به کوشش مرتضی رسولی. تاریخ معاصر ایران. شمارۀ 28، ص123-162.
نفیسی، ابوتراب. (1352ش). «نظری به وضع آموزش دبستان، دبیرستان و دانشکده در پنجاه سال قبل (بخش ششم)». مجله وحید (خاطرات)، شمارۀ 27، ص33-37.
وحیدنیا، سیف‌اللّه. (1352ش). «پارلمان ایران، دورۀ دوم». مجله وحید (خاطرات)، شمارۀ 26، ص79-82.
یغمایی، اقبال. (بهمن 1351ش). «امیراعلم بیست و سومین وزیر معارف و اوقاف». ماهنامه آموزش و پرورش. شمارۀ 65، ص285-290.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏۲، جلسۀ 88، صورت مشروح مذاکرات روز پنجشنبه ۲۴ شهر ربیع‌الثانى ۱۳۲۸ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏۲، جلسۀ ۱۷۲، صورت مشروح مذاکرات روز سه‌شنبه ۵ شهر، ذیقعده‌الحرام ۱۳۲۸ق.
مشروح مجلس شورای ملی، دورۀ ۲، جلسۀ ۲۰۸، صورت مشروح مذاکرات روز پنج‌شنبه ۹ شهر صفر ۱۳۲۹ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏۲، جلسۀ 253، صورت مشروح مذاکرات یوم سه‌شنبه غره شهر جمادی‌الاخر ۱۳۲۹ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‌ 4، جلسۀ 16، صورت مشروح مذاکرات یوم یک‌شنبه، ۱۶ ذیحجه 1339ق مطابق ۲۹ برج اسد ۱۳۰۰ش.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏5، جلسۀ 33، صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه 12 برج سرطان ۱۳۰۳ مطابق 29 ذیقعده‏۱۳۴۲ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏5، جلسۀ 95، صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه 24 قوس 1303 مطابق 19 شهر جماد‌الاولى 1343ق.‏
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏5، جلسۀ 188، صورت مشروح مجلس روز یک‌شنبه 14 تیر ماه ۱۳۰۴ مطابق 13 ذیحجه ۱۳۴۳ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏5، جلسۀ 189، صورت مشروح مجلس روز سه­شنبه 16 تیر ماه 1304 مطابق 15 ذیحجه ۱۳۴۳ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ‏5، جلسۀ 197، صورت مشروح مجلس روز پنج‌شنبه 21 شهر صفر ۱۳۴۴ مطابق 19 شهریور ۱۳۰۴ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ 7، جلسۀ 86، صورت مشروح مجلس روز پنج‌شنبه ۲۱ آذرماه ۱۳۰۸ مطابق ۱۰ رجب ۱۳۴۸ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ 9، جلسۀ 85، صورت مشروح مجلس روز سه‌شنبه ۸ خرداد‌ماه ۱۳۱۳، ۱۵ صفر ۱۳۵۳ق.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ 12، جلسۀ 132، صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه ۸ آبان ماه ۱۳۲۰ش.
(بازیابی شونده از نشانی: http://www.ical.ir )
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، سندهایی با شماره‌های ،۲۷۰/۳۱۵ ،۲۷۰/۳۰۵ ،۲۴۰/۳۳۱۴۵ ،۲۹۷/۲۳۵۶۶ ،۲۷۰/۳۴۷  (بازیابی شونده از نشانی: http://www.nlai.ir)
Thomson, Th. (1904). The International Sanitary Convention of Paris, 1903. London: Darling and Son LTD.
Ebrahimnejad, H. (2004). Medicine, Public Health and the Qajar State: Patterns of Medical Modernization in Nineteenth-Century Iran. Leiden, Netherlands: Koninklijke Brill NV.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار