وضعیت مدارس نوین در کردستان ایران در سال‌های 1299 تا 1320ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

2 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

روند تأسیس مدارس نوین در ایران که از دورۀ قاجاری آغاز شده بود در دورۀ پهلوی اول ادامه داشت. در این مقطع، رضا شاه به عنوان نقش‌آفرین اصلی این عرصه، بنا به تفکرات و اقدامات به‌ظاهر تجددگرایانۀ خویش، به تأسیس مدارس نوین در نقاط مختلف ایران اقدام کرد. باوجود آنکه روند نوسازی مدارس آرام بر اوضاع فرهنگی کردستان اثر می‌گذاشت، اما کردستان از جملۀ مناطقی است که تحت تأثیر این طیف از افکار تجددگرایانه رضا شاه قرار گرفت و شاهد برپایی نخستین مدارس نوین در جامعۀ خود بود. در این مقاله سعی می‌شود با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی ابتدا پیشینه‌ای از اماکن آموزشی و وضعیت آنها در کردستان تا قبل از وقوع این تغییر و تحولات نوظهور، ارائه گردد و سپس در ادامه به بررسی مدارس نوین در پرتو شرایط جدید و وضعیت آموزشی آنها در کردستان بین سال‌های 1299 تا 1320 پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Modern Schools in Kurdistan Province 1921 to 1941

نویسندگان [English]

  • Mohsen Beheshtiseresht 1
  • Fuzieh Javanmardi 2
1 Associated Prof.Imam Khomeini International University
2 Phd. Student, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

This paper studies the establishment of modern schools during 1921-1941 in Kurdistan Province and argues that this brought about a principal cultural change. The objective of the study is to investigate the extent of the progress of this reform in the Kurdistan Province in the first part of the Pahlavi reign. The study aims to treat the role played by Reza Shah's modernisation project in this cultural development, as well as the factors contributing to the late establishment of modern schools in Kurdistan. The analytical-descriptive and qualitative approaches are employed to collect data from library sources, newspapers, articles, documents and archive. The results showes that the establishment of the central government in Iran by Reza Shah and the modern system of administration had a determining role in this process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Reform
  • Kurdistan
  • Modern schools
  • Reza Shah
آذری شهرضایی، رضا. (1385ش). گزیدۀ اسنادی از وقایع مشروطیت در کردستان و کرمانشاهان (آرشیو کتابخانه مجلس شورای ملی). ترجمه و مقدمه به انگلیسی از سید عبدالقادر هاشمی. تهران: نشر کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
آزموده اردلان، یداللّه. (1333ش). اوضاع اجتماعی و اقتصادی کردستان. پایان‌نامه برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد.
اوبن، اوژن. (1326ش). ایران امروز. ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی. تهران: کتاب‌فروشی زوار.
احتسابیان. (1316-1317ش) مقدمه‌ای راجع به جغرافیای نظامی ایران. جهت دانش‌آموزان سال اول افسری و سال دوم ستوانی، دانشکدۀ افسری، سخنرانی شمارۀ 14. تهران: چاپخانۀ ارتش.
حکمت، علی‌اصغر. تقویم معارف سال 1305 شمسی.
ــــــــــــــــ . سالنامۀ معارف کردستان. سال تحصیلی ( 1315- 1316). تهران: چاپخانۀ اقبال.
تقی، جلال. (1379ش). مبارزۀ خلق کرد علیه استعمار انگلیس در خاطرات احمد تقی یا صفحه‌ای از انقلاب شیخ محمود حفیدزاده برزنجی. ترجمۀ احمد محمدی. سنندج: نشر مترجم.
توکلی، محمد رئوف. (1363ش). جغرافیا و تاریخ بانه. چاپ دوم. تهران: نشر مؤلف.
حیرت سجادی، عبدالحمید. (1380ش). پیشینۀ آموزش‌ و پرورش کردستان. زیر نظر فاروق داوودپور. تهران: نشر عابد.
شمیم، علی‌اصغر. (1370ش). کردستان. تهران: نشر مدبر.
دولت‌آبادی، یحیی. (1371ش) حیات یحیی. تهران: نشر عطار.
روزنامۀ آموزش‌وپرورش، شمارۀ 9 و10، سال دهم، دی و بهمن‌ماه 1319.
روزنامۀ اطلاعات، سال اول، شمارۀ 22، (16 شهریورماه 1305؛ 30صفر 1345).
ــــــــــــــــ ، سال دوم، شمارۀ 365، ( عصر پنج‌شنبه 2 آذرماه 1306 مطابق 29 جمادی‌الاول 1346).
ــــــــــــــــ ، سال سوم، (25 تیرماه 1307)، شمارۀ 535.
ــــــــــــــــ ، سال هشتم، شمارۀ 2157، ( شنبه 18 فروردین‌ماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال هشتم ، شمارۀ 2176، ( چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت‌ماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال هشتم ، شمارۀ 2180، ( دوشنبه هفدهم اردیبهشت‌ماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال نهم، شمارۀ 2309، ( سه‌شنبه هفدهم مهرماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال نهم ، شمارۀ 2310، ( چهارشنبه هجدهم مهرماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال نهم ، شمارۀ 2334، ( پنج‌شنبه 17 آبان ماه 1313).
ــــــــــــــــ ، سال نهم ، شمارۀ 2449، ( یکشنبه دهم فروردین‌ماه 1314).
ــــــــــــــــ ، سال نهم ، شمارۀ 2480، (پنج‌شنبه بیست و پنجم اردیبهشت‌ماه 1314).
ــــــــــــــــ ، سال نهم ، شمارۀ 2499، ( دوشنبه 12 خردادماه 1314).
ــــــــــــــــ ، سال دهم، شمارۀ 2801، ( دوشنبه 11خردادماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال دهم ، شمارۀ 2810، ( پنج‌شنبه 21 خردادماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال دهم ، شمارۀ 2820، ( یکشنبه سی و یکم خردادماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم، شمارۀ 2840، ( شنبه بیستم تیرماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 2842، ( دوشنبه بیست و دوم تیرماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 2844، (24/ 4/ 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 2918، ( یکشنبه پنجم مهرماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 2939، ( دوشنبه 27 مهرماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 2962، ( پنج‌شنبه 21 آبان ماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 3992، ( سه‌شنبه 24 آذرماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 3019، ( شنبه 22 دی‌ماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 3059، ( یکشنبه دوم اسفندماه 1315).
ــــــــــــــــ ، سال یازدهم ، شمارۀ 3123، ( عصر سه‌شنبه 14 اردیبهشت‌ماه 1316).
ــــــــــــــــ ، سال دوازدهم، شمارۀ 158، ( صبح 23 مهرماه 1316).
ــــــــــــــــ ، ، سال دوازدهم ، شمارۀ 202، ( صبح یکشنبه، 21 آذرماه 1316).
ــــــــــــــــ ، ، سال دوازدهم ، شمارۀ 3441، (عصر چهارشنبه هفدهم فروردین‌ماه 1317).
ــــــــــــــــ ، سال سیزدهم، شمارۀ 3640، ( دوشنبه دوم آبان ماه 1317).
ــــــــــــــــ ، سال سیزدهم ، شمارۀ 3756، ( دوشنبه اول اسفندماه 1317).
ــــــــــــــــ ، سال سیزدهم ، شمارۀ 65 38، ( جمعه 25 خردادماه 1318).
ــــــــــــــــ ، سال پانزدهم، شمارۀ 4223، ( شنبه اول تیرماه 1319).
ــــــــــــــــ ، سال پانزدهم ، شمارۀ 4249، ( پنج‌شنبه 27 تیرماه 1319).
ــــــــــــــــ ، سال پانزدهم ، شمارۀ 4557، ( شنبه هفدهم خردادماه 1320).
روزنامۀ شفق سرخ، سال هفتم، شمارۀ 1013، (اول مردادماه سال 1307شمسی).
سالنامه و آمار سال 1319- 1320و 1320- 1321و 1321-1322. چاپخانۀ فردوسی وزارت فرهنگ، ادارۀ کل نگارش دایرۀ آمار.
سالنامه و آمار 1314- 1315، ادارۀ کل انطباعات، دایرۀ آمار، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، دولت شاهنشاهی ایران.
صدیق، عیسی. (1336ش). تاریخ فرهنگ ایران (از آغاز تا زمان حاضر). تهران: نشر دانشگاه، تهران.
غنی، سیروس. (1385ش). ایران برآمدن رضاخان برافتادن قاجار و نقش انگلیسی‌ها. ترجمۀ حسن کامشاد. تهران: نشر نیلوفر.
فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان کردستان (شهرستان سنندج). (1385ش). ج اول. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
قاسمی پویا، اقبال. (1377ش). مدارس جدید در دورۀ قاجاریه: بانیان و پیشروان، ویراستاران: هاشم بناپور و رضا پورجوادی. تهران: نشر دانشگاهی.
کشاورزی، محمدعلی. (1365ش). تاریخ آموزش‌وپرورش ایران. تهران: روزبهان.
کینان، درک. (1372ش). کردها و کردستان مختصر تاریخ کرد. ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: نشر نگاه.
محبوبی اردکانی، حسین. (1370ش). مؤسسات تمدنی جدید در ایران. ج اول. تهران: نشر دانشگاه تهران.
مردوخ کردستانی، محمد. (1379ش). تاریخ مردوخ. تهران: نشر کارنگ.
مستوفی، حمداللّه بن ابی بکر. (1336ش). نزهه القلوب. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابخانۀ طهوری.
ملک‌زاده، مهدی. (1363ش). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج4. تهران: نشر علمی.
نفیسی، سعید. (1345ش). تاریخ معاصر ایران. تهران: چاپ شرق، کتاب‌فروشی فروغی.
وان برویین سن، مارتین. (1379ش). جامعه‌شناسی مردم کرد. ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: نشر پانیذ.
اسناد آرشیوی
آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شمارۀ پرونده 297-24479، شناسۀ سند 30976 نمرۀ 3259.
ــــــــــــــــ، شمارۀ پرونده 297- 24479، شناسۀ سند 30974، نمرۀ 1365، 1303.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 3098، شمارۀ پرونده 297- 32787، نمرۀ 29549، 28/10/1308ش.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30971، شمارۀ پرونده 297-21441.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30967، شمارۀ پرونده 297- 21441.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30968، شمارۀ پرونده 297- 21441.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30969، شمارۀ پرونده 297- 21441.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30970، شمارۀ پرونده 297- 21441.
ــــــــــــــــ شناسۀ سند 30947، شمارۀ پرونده 297- 11006، 15/3/1310.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30946، شمارۀ پرونده 297- 11006، 1310.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30872، شمارۀ پرونده 297- 28591، نمرۀ 25867، 15/7/1313.
ــــــــــــــــ ، شناسۀ سند 30867، شمارۀ پرونده 297- 28591، نمرۀ 120، 7/1/1313.
ــــــــــــــــ ، شمارۀ پرونده 297- 26631، شناسۀ سند 30865 ، نمرۀ 7292، 14/11/1314.
سازمان پژوهش و سنجش اسناد ریاست جمهوری، نمرۀ 2242، 19/6/1311.
ــــــــــــــــ ، نمرۀ 2279، 21/6/1311.
ــــــــــــــــ ، نمرۀ 4682/14630، 24/ 7/1311.