تقابل علمای امامیه و شیخیه بر سر تفسیر دینیِ نجوم جدید: هبةالدین شهرستانی و زین‌العابدین‌ کرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

محمدکریم خان کرمانی رهبر شیخیۀ کرمان در دورۀ ناصری از مخالفان جدی نجوم جدید بود. پس از او فرزندنش زین‌العابدین خان کرمانی، رهبر این فرقه، کتابی با عنوان شمس الجاریه (1345ق) به فارسی نوشت و در آن تلاش کرد که به استدلال‌های جدیدی که برای نجوم جدید مطرح شده بود پاسخ دهد و نشان دهد که چگونه می‌توان از آیات و روایات به نفع نجوم قدیم بطلمیوسی استفاده کرد. بخش عمدۀ آن کتاب رد ادعاهای هبةالدین شهرستانی در کتاب الاسلام والهیئة (1328ق) بود. هبةالدین در آن کتاب عناصر نجوم جدید -از جمله نفی افلاک صلب، حرکت زمین، سکون خورشید، و سایه و مدار زمین- را با آیات و روایات اسلامی تطبیق داده بود. زین العابدین به خوبی نشان می‌دهد که تأویل‌های هبةالدین به نفع نجوم جدید تا چه میزان دل‌بخواهی و بی‌ضابطه است. هر چند همین مشکل گریبان‌گیر زین‌العابدین در تفاسیر خود به نفع نجوم قدیم نیز هست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shaykhī vs. Imāmī Ulama on the Religious Interpretation of Modern Astronomy in the last years of Qajar Era: Zayn al-ʿĀbidīn Khān Kirmānī and Hibat al-Dīn Shahristānī

نویسندگان [English]

  • Reza Aghayee 1
  • Amir Mohammad Gamini 2
1 پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران
2 University of Tehran
چکیده [English]

Muḥammad-Karim-Khān Kirmānnī, the leader of Shaykhists, was one of the opponents of modern astronomy in 19th century in Iran. Following him, his son, Zayn al-ʿĀbidīn-Khān Kirmānī wrote his Shams al-Jārīya (1926) in Persian to reject the new arguments for modern astronomy and also to show how the Islamic holy texts admit the old Ptolemaic astronomy. A major part of his book included some rejections of Hibat al-Dīn Shahristānī’s claims in Al-Islām wa al-Hayʾa (1910). Hibat al-Dīn in that book had argued for the consistency of Islamic holy texts and some of the elements of modern astronomy such as rejection of the solid celestial spheres, motion of the Earth, immobility of the Sun, and the shadow and the orbit of the Earth. Zayn al-ʿĀbidīn shows very well that Hibat al-Dīn’s interpretations of holy texts in favor of the modern astronomy are arbitrary and unreliable, however Zayn al-ʿĀbidīn’s own interpretations have the same problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modern astronomy
  • Ptolemaic astronomy
  • Science and Religion
  • scientific miracle
  • Shams al-Jārīya
  • Al-Islām wa al-Hayʾa
  • Shaykhism

مراجع

اردوبادی، محمدولی. (1267ق). شگرفنامه. نسخۀ خطی شمارۀ 567 کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد.
اعتضاد السلطنه، علیقلی میرزا. (1277ق). فلک السعادة. تهران: [چاپ سنگی]. سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، شمارۀ دستیابی: 257748.
ـــــــــــــــ . (1275ق). مناظرۀ کریم خان کرمانی با دانشمندان. نسخۀ خطی شمارۀ 3325 دانشگاه تهران.
امیرارجمند، کامران. (1390ش). «انتقال علم در عهد صفوی؛ رساله‌ای فارسی در تشریح علم هیئت جدید بر اساس نظر تیکو براهه.» مجلۀ تاریخعلم، شمارۀ 10، ص1-26.
ـــــــــــــــ . (1391ش). «ظهور مدرنیتۀ علمی در ایران.».ترجمۀ افسانه منفرد. میراثعلمیاسلاموایران، شمارۀ 8.
شهرستانی، محمدحسین. (1299ق). آیات بینات. لاهور: [چاپ سنگی]. سازمان اسناد و کتابخانه ملی، شمارۀ دستیابی: 255592.
شهرستانی، هبةالدین. (1387ش). اسلام و هیئت، ترجمۀ هادی خسروشاهی، چاپ جدید، قم: بوستان کتاب.
ـــــــــــــــ . (1389ق). اسلام و هیئت، ترجمۀ هادی خسروشاهی، چاپ سوم، قم.
کرمانی، زین‌العابدین. (1345ق). شمس الجاریه.کرمان: مطبع سعادت. محل نگهداری: شمارۀ 5775 کتابخانۀ مجلس.
معصومی همدانی،حسین. (1362ش).«رساله‌ای در اثبات هیأت جدید.» مجله معارف، شمارۀ 2، ص117-185.
نورعلی شاه ثانی. (1319ق). نجد الهدایه. نسخۀ خطی کتابخانۀ شخصی نورعلی تابنده.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار