ماهیت زاویه؛ زمینۀ تاریخی و تصحیح «رسالة فی الزاویة» اثر شمس‌الدین محمد خفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران

چکیده

زاویه منقسم می‌شود و برابری و نابرابری را می‌پذیرد. بنا بر این باید آن را کمیت دانست. از طرفی از تعریف اقلیدس از زاویه، چنین برمی‌آید که باید آن را ذیل مقولۀ مضاف طبقه‌بندی کرد. هم‌چنین زاویه، قابل اطلاق بر خمیدگی عارض بر سطح است. از این جهت، باید آن را کیفیت دانست. اشکال ناشی از قضیۀ شانزدهم مقالۀ سوم اصول اقلیدس نیز مانع دیگری در راه ارائه تعریف برای زاویه است. در این مقاله ضمن ارائۀ انواع دیدگاه‌ها در مورد ماهیت زاویه در دورۀ اسلامی و پیش از آن و نقد آنها، به تصحیح و شرح رساله‌ای از شمس‌الدین محمد خفری در این باره پرداخته‌ایم

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Essence of Angles; Chronicle and Critical Edition of Shams al-Dīn Muḥammad al-Khafrī's Treatise on Angle

نویسنده [English]

  • Seyed Ehsan Hosseini
Institute for the History of Science, University of Tehran, Tehran
چکیده [English]

Angles accept equality and non-equality and can be divided. So, we should catagorize them in quantities. On the other hand, due to Euclid’s definition of plane angle that Angle belongs to the category of relations. Then again, angle predicate flection of plane or solid. Therefore, it should be categorized as a quality. Also, the problem arising from the proposition III/16, complicated the essence of angles. In this article, we are going to study the opinions about the essence of angles and criticize them and introduce an essay of al-Khafrī on the angle with providing a critical edition and commentaries on it

کلیدواژه‌ها [English]

  • Euclid
  • The essence of angle
  • Shams al-Dīn Muḥammad al-Khafrī

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبداللّه. (۱۳۸۳ش). الشفاء: الإلهیات. الأب قنواتی و سعید زاید. قاهره: الهیئة العامة لشئون المطابع الأمیریة.
اقلیدس. (۱۳۸۸ش). اصول. تامس. ال . هیث. ترجمۀ محمد هادی شفیعیها. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
درایتی، مصطفی. (۱۳۸۹ش). فهرستواره دستنوشتهای ایران(دنا). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
فخر رازی، محمد بن‌ عمر. (۱۳۴۳ق). المباحث المشرقیة فی العلم الإلهیات و الطبیعیات. حیدر آباد دکن: مطبعة مجلس دائرة المعاف النظامیة.
ــــــــــــ. (۱۴۰۷ق). المطالب العالیة من العلم الإلهی. أحمد حجازی السقاء. بیروت: دارالکتب العربی.
قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود. نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک. نسخۀ خطی شمارۀ ۶۴۵۷ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
میر‌شریف جرجانی، علی بن محمد. شرح التذکرة النصیریة. نسخۀ خطی شمارۀ ۶۲۳۸ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد. تحریر أصول اقلیدس. نسخۀ خطی شمارۀ ۶۳۲۶ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
نظام‌الدین أعرج نیشابوری، حسن بن محمد. توضیح التذکرة. نسخۀ خطی شمارۀ ۲۲۴۳ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
Berggren, J. L. (December 1991). Greek and Islamic Elements in Arabic Mathematics. Apeiron: A Journal for Ancient Philosophy and Science, vol. 24, pp. 195-217.
Boyer, C. B., & Merzbach, U. C. (1991). A History of Mathematics. New York, NY, USA: John Wiley & Sons.
Heath, T.L.(2012). The thirteen books of Euclid's Elements, New York : Dover Publications.
Proclus, (1992). A commentary on the first book of Euclid's Elements. Morrow, G. R. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Rashed, R. (2015). Angles et Grandeur. Berlin/Boston: De Gruyter.
Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī. (1993). Memoir on astronomy: (al-Tadhkira fī ʿilm al-hayʾa). New York: Springer-Verlag.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار