ماهیت پیوستاری علوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

در سطوح مختلف آموزش علم به درهم‌تنیدگی و پیوستاری بودن معنا و ماهیت علم، به وسعت دامنۀ علم در فلسفه و تاریخ علم، و به شرایط اجتماعی و فرهنگی شکل‌گیری آن توجه نشده است. همچنین در موضوع ماهیت علم منطقا می‌توان از ماهیت یا ویژگیهای علوم غیرتجربی نیز پرسش کرد. این جستار با روش تحلیلی به بررسی رویکردهای ماهیت علم پرداخته و از آنجا به رویکرد پیوستاری علم منتج می-شود. با باور داشتن به ماهیت پیوستاری علم سه مسأله حل خواهد شد: نخست این که بحث ماهیت علم منحصر به علوم تجربی نیست، دوم این که نشان می‌دهد که منظور از این که گفته می‌شود به طور مثال تاریخ یا روان‌شناسی علم نیستند، به کدامین معنا بر روی پیوستار، علم نیستند، اگر چه ممکن است به معنایی دیگر روی پیوستار، علم باشند؛ سوم معنای علم در نزاع امکان و عدم امکان علم دینی را نشان می‌دهد، بدین معنا که علم دینی به چه معنایی ممکن و به چه معنا یا معناهایی غیرممکن است. سرانجام این که برای آموزش ماهیت علم باید سیاستگذاریهای درستی انجام شود. در آموزش ماهیت علم باید برای تقدس‌زدایی از علم به فراگیران راستی‌آزمایی علم آموزش داده شود. راستی‌آزمایی علم از راه توسعۀ تفکر انتقادی در فراگیران به دست می‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The continuous nature of sciences

نویسنده [English]

  • majid kafi
Member of the academic staff of the Department of Sociology of the Research Institute of the University
چکیده [English]

At different levels of science education, attention has not been paid to the intertwining and continuity of the meaning and nature of science, to the scope of science in the philosophy and history of science, and the social and cultural conditions of its formation. Also, in the matter of the nature of science, one can logically question the nature or characteristics of non-empirical sciences. This essay examines the approaches to the nature of science with an analytical method, and from there, it leads to the approach to the continuity of science. By believing in the spectral nature of science, three problems will be solved: First, the discussion of the nature of science is not exclusive to experimental sciences; Second, it shows what is meant by saying that, for example, history or psychology are not science, in what sense are they not science on the spectrum, although they may be science in another sense on the spectrum; Third, the meaning of science in the conflict shows the possibility and impossibility of religious science, meaning in what sense is religious science possible and in what sense or senses is it impossible. Finally, correct policies must be made to teach the nature of science. In teaching the nature of science, students should be taught "verification" of science in order to deconsecrate it. The verification of science is obtained through the development of critical thinking in learners..

کلیدواژه‌ها [English]

  • nature of science
  • religious science
  • the spectrum of science
  • science education
  • scientific literacy

مراجع

ابراهیمی تیرتاش، فهیمه و حسین شیخ‌رضایی. (1395ش). «حلقۀ کندوکاو و قابلیتهای آن در آموزش ماهیت علم.» مجلۀ تفکر و کودک، دورۀ 7، شمارۀ 1، ص 1 ـ 23.
ابراهیمی تیرتاش، فهیمه و حسین شیخ‌رضایی. (1396ش). «نقد و بررسی مؤلفه‌های ماهیت علم در آموزش علم.» فصلنامۀ روش­شناسی علوم انسانی، شمارۀ 93.
باقری، خسرو. (1391ش). هویت علم دینی: نگاهی معرف شناختی به نسبت دین با علوم انسانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
برومند، محمدتقی. (1356ش). روش­شناسی، منطق، علم. تهران: انتشارات دنیا، چ اول.
پایا، علی. (1387ش). ترویج علم در جامعه، یک ارزیابی فلسفی، سیاست علم و فن‌آوری. ج 1، تهران: انتشارات سمت.
سعیدی، مریم. (1390ش). بررسی دیدگاه‌های دانش‌آموزان و معلمان علوم راهنمایی از علم و ماهیت آن. پایان‌نامه برای در یافت درجۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
شهرتاش، فرزانه. (1386ش). مبانی نظری و مهارتهای آموزش علوم. تهران: سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش.
شیخ‌رضایی، حسین. (1391ش). علم، جامعه، اخلاق، جستارهایی در ابعاد اجتماعی و اخلاقی علم. تهران: مینوی خرد.
علیزاده، علیرضا، و حسین اژدری­زاده و مجید کافی. (1383ش). جامعه‌شناسی معرفت: جستاری در تبیین رابطه ساخت و کنش اجتماعی و معرفت بشری. قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
غفاری، شهریار. (بهار 1393ش). «اهمیت آموزش ماهیت و تاریخ علم.» مجلۀ رشد فیزیک، دورۀ بیست و نهم، شمارۀ .
کافی، مجید. (1399ش). فلسفۀ تحلیلی تاریخ: تحلیل فلسفی معرفت‌های تاریخی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کافی، مجید. (1395ش). فلسفۀ علم و علم دینی با تأکید بر آیات قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
گیلیس، دانالد. (1381ش). فلسفه علم در قرن بیستم. ترجمۀ حسن میانداری، تهران: سمت.
فیروزآبادی، سعید. (1391ش). اندیشه‌های لودویک ویتگنشتاین. چاپ اول، تهران: ناشران لیوسا، درسا، بدیهه.
ویتگنشتاین، لودویگ. (1389ش). پژوهش‌های فلسفی. ترجمۀ فریدون فاطمی، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.
AAAS. (1989). Science for all Americans. Washington, DC: American Association for the Advancement of Science.
Laudan, L. (1996). Beyond Positivism and Relativism. Boulder, CO: Westview Press.
Lederman, N. (2007). “Nature of Science: Past, Present, Future.” In S. Abell & N. Lederman (Eds.), Handbook of research on science education, (pp.831–879). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Lederman, N. G., Abd-El-Khalick, F. S., Bell, R. L., & Schwartz, R. S. (2002). “Views of Nature of Science Questionnaire: Toward Valid And Meaningful Assessment of Learners’ Conceptions Nature of Science”, Journal of Research in Science Teaching, 39(6), 497–521.
Leach, J, & Rosalind Driver. (1999). “Undergraduate science students' images of science.” JRST: Volume36, Issue2, February 1999, Pages 201-219.
https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199902)36:2<201::AID-TEA6>3.0.CO;2-H
Irzik, G., & Nola, R. (2011). “A Family Resemblance Approach to the Nature of Science.” Science & Education, Vol.20, pp. 591–607.
 
Matthews, M. R. (2012). “Changing The Focus: Nature of Science (NOS) to Features of Science(FOS).” In Advances in Nature of Science Research, Foreword by Richard K. Coll.
Matthews, M. R. (1994). Science Teaching: The Role of History and Philosophy of Science. London& New York: Routledge.
Matthews, M. (2000). “Foreword and introduction”, The Nature of Science in Science Education: Rationales and Strategies. Ed by William F., McComas. London: Kluwer academic publishers.
McComas, W. F., Michael, P. C. & Almazroa, H. (1998). “The Role And Character of The Nature of Science in Science Education.” in McComas, W. (Ed.), The nature of science in science Education: Rationales and strategies. (pp. 3–40).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار