بازنمایی آموزش تاریخ در شورای عالی معارف و فرهنگ (۱۳۰۱-۱۳۲۰ش): دوران ‍پایه‌گذاری تا تکامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری، گروه تاریخ، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، آذربایجان شرقی، ایران و مربی پژوهشی آموزش تاریخ در دانشگاه فرهنگیان.

چکیده

شورای عالی معارف (و بعداً فرهنگ) که بعد از انقلاب مشروطه در سال ۱۳۰۱ ش. تأسیس شد، نهادی قانون‌گذار و مؤثر در نظام آموزش کشور محسوب می‌شد. این نهاد در ابعاد مختلفی فعالیت داشته که آموزش علوم اجتماعی، ازجمله تاریخ، جزء مواردی بود که به آن توجه داشته است. بااین‌حال تاکنون تحقیقات علمی توجه‌شان را به این موضوع معطوف نکرده‌اند و در این راستا هدف از پژوهش حاضر کشف روند تدوین و تکمیل آموزش تاریخ در شورای عالی معارف از سال ۱۳۰۱ ش تا ۱۳۱۷ ش و شورای عالی فرهنگ از سال ۱۳۱۷ ش تا ۱۳۲۰ش مقارن سقوط رضاشاه است. اصالت این تحقیق بر اساس صورت‌جلسات شورای عالی معارف بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که دورهٔ قاجار را می‌توان دورهٔ «پایه‌گذاری» آموزش تاریخ نامید؛ اما آموزش تاریخ در نظام آموزشی ایران به‌ویژه در دوره‌های مختلف، به‌ویژه در زمان حکومت رضاشاه، با رویکردی ملی‌گرایانه و تنوع محتوای درسی همراه بوده است و به نوعی روند «تکامل» خود را طی کرده است. این آموزش تاریخ، شامل جنبه‌های مختلف تاریخ ایران، جهان و اروپا می‌شود و به تبیین فرهنگ و تمدن‌های مختلف می‌پردازد. در این دوره شورا در عرصه-های مختلفی (آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی) آموزش تاریخ را وارد می‌کند

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representation of History Education in the Supreme Council of Education and Culture (1301-1320 A.H.): Foundation Period to Evolution

نویسنده [English]

  • Amir Karimi
PhD, History department, Law and Social Sciences department, Tabriz University, East Azarbaijan, Iran; and Research lecturer of history education, Farhangian University, Alborz campus, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Supreme Council of Education (and later Culture), which was established after the Constitutional Revolution in 1301 AH, was considered a legislative and effective institution in the country's education system. This institution has been active in various dimensions, including the teaching of social sciences, including history, being one of the areas it has paid attention to. However, scientific research has not yet focused on this issue, and in this regard, the aim of the present study is to discover the process of compiling and completing history education in the Supreme Council of Education from 1301 AH to 1317 AH and the Supreme Council of Culture from 1317 AH to 1320 AH, coinciding with the fall of Reza Shah. The originality of this research was based on the minutes of the Supreme Council of Education. The results of the study showed that the Qajar period can be called the period of "foundation" of history education; But the teaching of history in the Iranian educational system, especially in different periods, especially during the reign of Reza Shah, has been accompanied by a nationalistic approach and a diversity of curriculum content and has undergone a process of "evolution". This teaching of history includes different aspects of the history of Iran, the world and Europe and explains different cultures and civilizations. In this period, the Council introduces history teaching in different fields (primary, secondary and higher education).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary history of Iran
  • education
  • history education
  • history of education
  • Supreme Council of Education

مراجع

احمدی، محمود طاهر، «پیشگامان تألیف کتاب‌های درسی آموزش فارسی در عصر مشروطه»، گنجینه اسناد، 62، 1385.
حسینی روح‏الامینی، جمیله‏السادات، سیر تحول برنامه‏های درسی ابتدایی و راهنمایی (1301 تا 1384 شمسی)، تهران: نورالثقلین، 1385.
راعی گلوجه، سجاد و داریوش رحمانیان، «سیاست و آموزش در دورة پهلوی دوم؛ بررسی موردی علل، چگونگی و فرایند تغییر مباحث و مصوبات شورای عالی فرهنگ:1320 ـ 1332»، تاریخ اسلام و ایران، 27, 35, 57-80، 1396.
دولت‌آبادی، یحیی، حیات یحیی، جلد: ۱، تهران: عطار، 1371.
شوهانی، اصغر (سیاوش)، «شورای عالی معارف؛ موافقان و مخالفان»، پیام بهارستان، شماره 7، 1389.
صافی، احمد، سازمان و قوانین آموزش‌وپرورش ایران، تهران: سمت، چاپ چهاردهم، 1385.
صافی، احمد، «نقش شورای عالی آموزش‌وپرورش در پیشبرد نظام آموزش‌وپرورش»، فصلنامة تعلیم و تربیت (آموزش‌وپرورش). شماره 24، 1369.
فراهانی، حسن، روزشمار تاریخ معاصر ایران، جلد: 2، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسى‌، 1385 ه.ش.
فراهانی، حسن، روزشمار تاریخ معاصر ایران، جلد: ۳، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسى‌، 1385 ه.ش.
کهندانی، مصطفی، تاریخ تطور و تحول شورای عالی آموزش‌وپرورش 1275 تا 1388 ه.ش، تهران: نور الثقلین، 1390.
کهندانی، مصطفی، تاریخچه شورای عالی آموزش‌وپرورش، تهران: نور الثقلین، 1392.
کهندانی، مصطفی، لوایح و قوانین تشکیل شورای عالی معارف، فرهنگ، آموزش‌وپرورش، تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش، 1379.
کهنه پوشی، سید مصلح، مصطفی مهرآیین، مجید کاشانی، مهرداد نوابخش و بهرام قدیمی، «تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان سیاست زبانی در دوره‌ی پهلوی اول (با تأکید بر مصوبات شورای عالی معارف)»، تاریخ اسلام و ایران، 31, 51, 169-195، 1400.
مؤلف ناشناس، «تاریخچه مختصر تشکیل شورای عالی آموزش‌وپرورش و دبیرخانه آن»، فصلنامه تعلیم و تربیت (آموزش‌وپرورش). شماره 4، 1364.
وجدانی، فرزین، تحول تاریخنگاری در ایران معاصر؛ آموزش، ملی­گرایی و فرهنگ نشر، ترجمه امیرسعید الهی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، 1402.
هدایی، محمد، «بیست سال آزمودن و جستن: نگاهی به برنامه‌های درسی دوره متوسطه عمومی در دو دهه نخست قرن حاضر»، تعلیم و تربیت، سال بیست و پنجم، شماره 2 (پیاپی 98)، 1388.
یزدانی، مرضیه، «تاریخچه معارف در ایران بازخوانی گزارش از رویکرد ایران به گسترش فرهنگ و ایجاد مؤسسات آموزشی»، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره 31 و 32، 1377.
«نگاهی به اسناد یک‌صد ساله یک نهاد از شورای عالی معارف تا شورای عالی آموزش‌وپرورش»، 1402. قابل‌دسترس در: https://www.ibna.ir.
«قانون اجازه تأسیس شعب شورای عالی معارف در مراکز مهمه ایالات و ولایات»، مصوبات مجلس شورا، ماده 3، دوره 6.
«قانون شورای عالی معارف»، مصوبات مجلس شورا، ماده 15، دوره 3.
 
اسناد
صورت مذاکرات جلسات شورای عالی آموزش‌وپرورش (معارف)، تهران: دبیرخانهٔ شورای عالی آموزش‌وپرورش.شمارهٔ جلسات در سال‌ها از این قرار است:
۱۳۰۱: جلسه‌های ۱، ۲، ۴،‌ ۵، ۶؛ ۱۳۰۲: جلسه‌های ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۹، ۴۰، ۴۹؛ ۱۳۰۳: جلسه‌های ۴،‌۱۰، ۱۷، ۱۹؛ ۱۳۰۴: جلسهٔ ۳۱؛ ۱۳۰۶: جلسه‌های ۸۶، ۸۷، ۸۹، ۹۰؛ ۱۳۰۷: جلسه‌های ۱۱۲، ۱۱۵، ۱۱۸، ۱۱۹، ۱۲۰، ۱۲۳؛ ۱۳۰۸: جلسه‌های ۱۳۶،‌ ۱۴۳، ۱۴۷، ۱۴۸، ۱۶۰؛ ۱۳۰۹: جلسه‌های ۱۶۴، ۱۸۲؛ ۱۳۱۰: جلسه‌های ۱۸۶، ۱۹۲، ۱۹۴، ۱۹۵، ۱۹۶؛ ۱۳۱۲: جلسهٔ ۲۶۰؛ ۱۳۱۳:جلسه‌های ۲۸۵، ۲۸۷، ۲۸۹، ۲۹۱، ۳۰۰؛ ۱۳۱۴: جلسهٔ ۳۱۷؛ ۱۳۱۵: جلسه‌های ۳۳۲، ۳۳۷، ۳۳۹، ۳۴۰؛ ۱۳۱۶: جلسه‌های ‌۳۵۱، ۳۵۶، ۳۵۹، ۳۶۱، ۳۶۴؛ ۱۳۱۷: جلسه‌های ۳۶۵، ۳۶۸، ۳۷۰، ۳۷۱، ۳۷۲، ۳۷۴، ۳۸۳؛ ۱۳۱۸: جلسه‌های ۳۹۴، ۳۹۹؛ ۱۳۱۹: جلسه‌های ۴۱۷، ۴۲۰؛ ۱۳۲۰: جلسه‌های ۴۲۲، ۴۳۴.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار