مقدمه و مؤخرۀ نهایة الإدارک شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه مک‌گیل

چکیده

قطب‌الدین شیرازی (634-710ق) چهار کتاب مهم در نجوم نوشته است: نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک، به عربی، که نخستین تحریر آن در اواسط شعبان 680ق به پایان رسیده است؛ اختیارات مظفری، به فارسی، که به مظفرالدین ارسلان حاکم قسطمونی در ترکیۀ کنونی تقدیم شده و تاریخ تألیف آن بین سال‌های 680 تا 684ق است؛ التحفة الشاهیة، به عربی، که به وزیر امیرشاه بن تاج‌الدین معتزّ بن طاهر در سیواس تقدیم شده و تاریخ تحریر آن اواخر جمادی الاول 684ق است؛ و فعلت فلا تلم، که شرحی است بر التذکرة فی علم الهیئة نصیرالدین طوسی. این اثر پس از تحفه تألیف شده، که بنا به ادعای شیرازی در فعلت فلا تلم، شخصی به نام حماذی مطالب آن را انتحال کرده بود و از این رو شیرازی در این اثر گزنده به او پاسخ گفته است. هیچ یک از این آثار ویرایش یا ترجمه نشده است، و این امر، با توجه به اهمیت این آثار در شناخت نجوم دوران اسلامی، مایۀ شگفتی است. در این مقاله مقدمه و خاتمۀ نهایة الإدراک ویرایش و به انگلیسی ترجمه شده است، تا شاید گام کوچکی باشد در راه ویرایش آثار شیرازی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shīrāzī’s Nihāyat al-Idrāk: Introduction and Conclusion

نویسنده [English]

  • Jamil Ragep
McGill University
چکیده [English]

Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī (634H/1236CE-710H/1311CE) wrote four major works on astronomy: Nihāyat alidrāk fī dirāyat alaflāk (“The utmost attainment in comprehending the orbs), in Arabic, first edition completed mid-Shaʿbān 680/November 1281); the Ikhtiyārāti Muaffarī (“Selections for Muẓaffar al-Dīn Arslan” [a minor ruler in Qasṭamūnī (modern Kastamonu, Turkey)], in Persian, completed sometime between 680/1281 and 684/1285); alTufa alshāhiyya (“The imperial gift” dedicated to the Vizier Amīr Shāh ibn Tāj al‐Dīn Muʿtazz ibn Ṭāhir in Siwās, in Arabic, first edition completed last part of Jumādā I 684/ July or August 1285); and Faʿalta falā talum (“You’ve done it so don't blame [me]”), a supercommentary on the Tadhkira fīʿilm alhayʾa by Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, in Arabic, completed sometime after the Tufa, which, Shīrāzī claims in Faʿalta, was plagiarized by a certain al-Ḥimādhī, whence the need for this rather vituperative work). None of these works has been edited or translated, which is rather surprising given the importance of all these texts for an understanding of Islamic astronomy. As a small contribution toward the goal of giving Shīrāzī’s works the editions they deserve, an edition and translation of the introduction and conclusion of the Nihāya are presented below.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī
  • Nihāyat al-Idrāk