تعلیقۀ محمدکاظم بن رضا طبری بر شرح محمدباقر یزدی بر مقالۀ دهم اصول اقلیدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

ندارم

چکیده

حاشیة المقالة العاشرة من أصول الهندسة والحساب عنوان رساله‌ای از محمدکاظم بن رضا طبری (13ق) است که بنا به گفتۀ مؤلف در ابتدای رساله، در واقع تعلیقه‌ای بر شرح محمدباقر یزدی (زنده در 1047ق) بر مقالۀ دهم اصول اقلیدس است. محمدباقر یزدی در شرح خود بر مقالۀ دهم اصول اقلیدس با عنوان شرح المقالة العاشرة من أصول أقلیدس از 109 قضیۀ مقالۀ دهم، 67 قضیۀ آن را شرح می‌دهد و ضمن توضیح بسیاری از برهان‌های اقلیدس در اثبات قضایا، مطالب بسیار مفیدی در خلال آنها بیان می‌کند. هرچند طبری دستی بر تمامی 109 قضیۀ مقالۀ دهم برده و در مورد تمامی این قضایا مطالبی بیان کرده است اما بررسی تعلیقۀ او نشان می‌دهد که طبری نه تنها در مورد شرح یزدی حرفی برای گفتن ندارد بلکه از درک بحث کلی مقالۀ دهم اصول عاجز است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Muḥammad Kāẓim ibn Riḍā Ṭabarī's Scholia on Muḥammad Bāqir Yazdī's Commentary on 10th Book of Euclid's Elements

چکیده [English]

Muḥammad Kaẓim ibn Riḍā Ṭabarī’s Ḥāshīya al-Maqāla al-ʿĀshira min ʾUṣūl al-Ḥisāb wa al-Handasa, written in the 13th/19th century, is in fact a collection of notes on the Muḥammad Bāqir Yazdī’s commentary on 10th book of Euclid’s Elements named Sharḥ al-Maqāla al-ʿĀshira Min ʾUṣūl Uqlīdus. In his commetary, Yazdī comments upon 67 propositions (out of 109 propsositions) of Euclid, and in the course of explaining Euclid’s demonstraions, he adds many useful points. Although Ṭabarī addresses almost all of the propositions of the 10th Book, a through analysis of his scholia shows that he made mistakes in several propositions and couldn’t understand the main concept of the 10th book of Euclid’s Elements

کلیدواژه‌ها [English]

  • 10th book of Euclid’s Elements
  • Muḥammad Bāqir Yazdī
  • Muḥammad Kaẓim ibn Riḍā Ṭabarī

مراجع

اخوان مهدوی، محمود. (1387ش). شرح اصول اقلیدس (مقالۀ دهم) حاج ملا محمدحسین نطنزی کاشانی. قم: انتشارات مجمع ذخایر اسلامی.
پورنجف، زهرا. (1391ش). «مقالۀ دهم اصول اقلیدس و سیر پیشرفت مفهوم کمیت‌های گنگ از تمدن یونانی تا دورۀ اسلامی». دو فصلنامۀ میراث علمی اسلام و ایران. سال اول (شمارۀ اول)، ص 69-80.
ــــــــــــ . (1392ش). ویرایش، ترجمه و شرح «شرح مقالۀ دهم اصول اقلیدس» تألیف محمدباقر یزدی، پایان نامه برای دریافت درجۀ کارشناشسی ارشد تاریخ علم. پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران.
ــــــــــــ . (1393ش). «قضیۀ اول مقالۀ دهم اصول اقلیدس و چالش‌های پیرامون آن در بین دانشمندان اسلامی». مجلۀ تاریخ علم، دورۀ 12 (شمارۀ 1)، ص 1-15.
حسینی اشکوری، احمد. فهرست نسخه‌های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، ج5. قم: مجمع ذخائر اسلامی.
درایتی، مصطفی. فهرست‌وارۀ دستنوشت‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
قربانی، ابوالقاسم. (1375ش). زندگی‌نامۀ ریاضی‌دانان دورۀ اسلامی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
مجموعۀ رسائل ریاضی و نجومی خواجه نصیرالدین طوسی (1389ش)، به کوشش فرید قاسملو. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
نصیرالدین طوسی. (1361ش). اساس الاقتباس. به تصحیح مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Ben Miled, Ali Marouane. (1999). “Les commentaires d'al-Māhānī et d'un anonyme du Livre X des Éléments d'Euclide”. Arabic Science and Philosophy, vol. 9 (issue 01).
Heath, Thomas (1956). The Thirteen books of Euclid's Elements, 3 vols. Cambridge University press.
Naṡīruddīn Ṫūsī. (2013). Tahriru Usuli’L-Hendese Ve’L-Hisab [Eukleides’In Elemanlar Kitabının Tahriri]. Fazlioğlu İ. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı Yayınları

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار