مروری بر کیمیای جابری، تولید آهن و فولاد در کتاب البرهان فی أسرار علم المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

کتاب البرهان فی أسرار علم المیزان تألیف اَیدَمیر بن علی جِلدَکی حاوی شرح کتاب الحدید جابر بن حیان در واکنش‌ها و طبع آهن، علم الإکسیر و علم المیزان و همچنین شامل توصیف مهمی از تولید تجاری آهن و فولاد است. جلدکی ضمن اقرار به پیروی از جابر، کلام او را غیر برهانی می‌داند و می‌کوشد این نقص را جبران کند. او از کیمیاگرانی چون ابوالقاسم عراقی، ابن‌امیل تمیمی و آپولونیوس تیانی مجعول و ابن‌ارفع اندلسی نام می‌برد و با روش رازی در استنزال آهن مخالفت می‌ورزد و به تشریح سخن جابر در مورد ترازوی طبیعی برای اندازه‌گیری قدرت مغناطیسی می‌پردازد. او همچنین توصیفی از ساخت و عملکرد قطب‌نما ارایه می‌کند و سپس به توجیه طلسمات و خواص جادویی سنگ‌ها و گیاهان می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review of Jaberian Alchemy, Iron and Steel Production Based on Kitāb al-Burhān fī Asrār ‘Ilm al-Mīzān (The Book of Proof of the Secrets of the Science of Balance)

نویسنده [English]

  • Emad Sharif
Tehran university
چکیده [English]

Aydimīr ibn ʿAlī Jildakī's Kitāb al-Burhān fī Asrār ‘Ilm al-Mīzān is a commentary on Jābir ibn Ḥayyān's Kitāb al-Ḥadīd (“The Book of Iron”) in which Jābir talks about the nature of Iron and its reactions, ʿIlm al-Iksīr (the science of Elixir) and ʿIlm al-Mīzān (the science of the Balance), It also contains important descriptions of the production of Iron and Steel. Jildakī underlines that he follows the Jaberian literature in his work but he believes that the exposition of Jābir is non-argumentative and tries to rectify this defect. He mentions other alchemists: Ibn Umail, ʿIrāqī, Apollonius of Tyana (Balinas) and Ibn Arfaʿ and argues about Razi’s opinions. Jildakī notes Jābir’s method for measuring magnetic force of magnetic stones by the natural Balance. In addition, he presents a detailed description of the structure of the Compass and explains the magic properties of minerals and herbs and Talisman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alloy
  • Alchemy
  • balance
  • Elixir
  • Iron
  • Jābir ibn Ḥayyān
  • Jildakī
  • Magnaetism
  • Steel

مراجع

بیرونی، ابوریحان. (1374ش). الجماهر فی معرفة الجواهر. تصحیح یوسف الهادی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
جابر ابن حیان. (1988م). تدبیر الإکسیر الاعظم. تصحیح پیر لوری. دمشق: المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیة.
جلدکی، ایدمر بن علی. نهایـة الطلب. نسخۀ خطی شمارۀ 31810 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
دفاع، علی عبداللّه. (1402ق). « علّامة الکیمیاء الجلدکی»، البحوث الإسلامیة، العدد 6، ص217-224.
دمرداش، احمد سعید. (1959م). «تاریخ ما اهمله التاریخ الجلدکی»، رسالة العلم، العدد 4، ص324-344.
رازی، ابوبکر محمد بن زکریا. (1371ش). المدخل التعلیمی. ترجمه و تصحیح و شرح حسنعلی شیبانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
ـــــــــــــــ . (1349ش).کتاب الأسرار یا رازهای صنعت کیمیا. ترجمه و تصحیح و شرح حسنعلی شیبانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
زیبق، مسلم. (1415ق). «من کنوز مخطوطات بمرکز جمعه الماجد: مخطوطات جلدکی فی علم الکیمیاء»، آفاق ثقافة و التراث، العدد6، ص84-89.
سارتون، جرج. (1388ش). مقدمه‌ای برتاریخ علم. ترجمۀ غلامحسین صدری افشار. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
شادفر، شیرین. (1389ش). «جلدکی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج18،ص336-339.
قره بلوط، علی‌الرضا. (2001م). معجم التاریخ التراث الإسلامی فی مکتبات العالم (الجزء الأول). ترکیا: قیصریه-دارالعقبه.
کاتن، اف. آلبرت. (1370ش). مبانی شیمی معدنی. ترجمۀ منصور عابدینی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
لُوری، پی‌یر. (1388ش).کیمیا وعرفان در سرزمین اسلام. ترجمۀ زینب پودینه آقایی و رضا کوهکن. تهران: انتشارات طهوری، چاپ اول.
هودسون، جان. (1374ش). تاریخ شیمی. ترجمۀ احمد خواجه نصیر طوسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
Al-Hassan, A. Y. (1978). “Iron and Steel Technology in Medieval Arabic Sources”, Journal for the History of Arabic Science, vol. 2(1). Aleppo. pp.31-52.
Arberry, A. J. (1963). A Handlist of the Arabic Manuscripts. vol. V.
Caley, E. R. (1926). “The Leyden Papyrus X. An English Translation with Brief Notes”, Journal of Chemical Education, vol. 3(10). pp 1149-1166.
Craddock, P. T. (2007). “Cast Iron: the Elusive Feedstock of Crucible Steel”, Indian Journal of History of Science, vol. 42(4). pp 593-607.
Feuerbach, A. (2007). “Production and Trade of Crucible Steel in Central Asia”, Indian Journal of History of Science, vol. 42(3). pp 319-336.
Glick, Thomas F. (1999).“From the Sarton Papers: Paul Kraus and Arabic Alchemy”, Cronos, vol.2(2), pp 221-224.
Holmyard, E. J. (1937). “Aidamir al-Jildakī”, Iraq, vol. 4(1). pp.47-53.
Kraft, A. (2008). “The Discovery and History of Prussian Blue", Bulletin for the History of Chemistry, vol. 33(2). pp.61-67.
Kraus, P. (1943). Jabir ibn Hayyan: Contribution à l'histoire des idees scientifiques dans l'Islam. Cairo.
Rehder, J. E. (2000)., The Mastery and Uses of Fire: A Sourcebook on Ancient Pyrotechnology. McGill-Queen's University Press.
Stapleton, H. E. (1953). “The Antiquity of Alchemy”, Ambix, vol. 5(1-2). pp. 1-43.
Verhoeven, J. D., Pendray, A. H., & Dauksch, W. E. (1998). “The Key Role of Impurities in Ancient Damascus Steel Blades”, Journal of the Minerals, Metals and Materials Society. Vol. 50(9). pp.58-64.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار