دانش رده‌بندی گیاهان در کتاب الحشائش دیوسکوریدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی پژوهشی بنیاد دائرۀالمعارف اسلامی

چکیده

پدانیوس دیوسکوریدس، پزشک، داروشناس و گیاه‌شناس مشهور یونانی در سدۀ نخست میلادی، و شخصیتی تأثیرگذار بر داروشناسی دورۀ اسلامی است. وی کتابی در بارۀ مواد دارویی، به ویژه داروهای گیاهی، تألیف کرد که در دورۀ اسلامی عمدتاً به الحشائش معروف شد. دیوسکوریدس اثرش را به پنج مقاله تقسیم کرده است. مقالۀ سوم این کتاب بیش از دیگر مقاله‌ها به صورت منسجم به گیاهان پرداخته است. دیوسکوریدس نه تنها به نوعی طبقه‌بندی کیفی در کتابش پرداخته است، بلکه تا حدی رده‌بندی زیستی نیز در اثرش به چشم می‌خورد. در مواردی که برخی گیاهان مورد مطالعۀ او خاصیت و شکل کمابیش یکسانی داشته‌اند، آنها را در کنار هم آورده است مانند اعضای جنس نعنا، و خانواده‌های بقولات، کرفسیان، گل‌مرکبان و سیب‌زمینیان. این روش دیوسکوریدس، تا حدی با سیستم‌های رده‌بندی زیستی در سده‌های اخیر تطابق دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Classification of Plants in De Materia Medica (al-Ḥashāʾish) of Dioscorides

نویسنده [English]

  • Shamameh Mohammadifar
Ensyclopeadia Islamica Foundation
چکیده [English]

Pedanius Dioscorides is a famous Greek physician, pharmacologist, botanist who lived in the first century AD, and is considered as one of the most influential authorities on Islamic pharmacology. He was the author of De Materia Medica (usually known as al-Ḥashāʾish in Islamic period), a five-volume Greek encyclopedia about herbal medicine and related medicinal substances, in the third volume, he studies the plants in a more systematic manner. He uses not only a qualitative classification, but also a biological one. He mentions close to each other plants with similar medicinal properties and biological forms. For example, he lists consecutively the members of Mentha (mint) genus and families such as Papilionaceae (bean family), Umbelliferae (celery family), Compositae (daisy family) and Solanacese (nightshades). These divisions correspond partly to biological classification in recent centuries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Classification of plants
  • Dioscorides
  • De Materia Medica (al-Ḥashāʾish)
  • plants

مراجع

ابن ابی اصیبعه. (بی‌تا). عیون الأنباء فی طبقات الأطباء. چاپ نزار رضا. بیروت: دار مکتبة الحیاة.
ابن بیطار. (1291ق). الجامع لمفردات الأدویة و الأغذیة. بولاق. چاپ افست بغداد.
ابن جلجل. (1955م). طبقات الأطباء و الحکماء. چاپ فؤاد سید. قاهره: مطبعة المهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
ابن عبری. (1958م). تاریخ مختصرالدّول. چاپ انطون صالحانی الیسوعی. بیروت: مطبعة الکاثولیکیه.
ابن ندیم. (1430ق/ 2009م). کتاب الفهرست. چاپ ایمن فؤاد سید. لندن: مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامی.
ابن وافد. (1420ق/ 1999م). کتاب الأدویة المفردة. چاپ احمد حسن بسج. بیروت.
ابوریحان بیرونی. (1370ش). کتاب الصیدنه. چاپ عباس زریاب. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
انطاکی، داود بن عمر انطاکی. (1416ق/ 1996م). تذکرة اولی الألباب [و] الجامع للعجب العجاب. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
بینش، تقی. (فروردین 1346ش).«کتاب الحشائش». نامه آستان قدس. شمارۀ1، دورۀ هفتم (25 مسلسل)، مشهد. ص28-43.
حاجی خلیفه. (1402ق/ 1982م). کشف الظّنون عن اسامی الکتب و الفنون. ج2. بیروت: دارالفکر.
پدانیوس دیوسکوریدس. (1952م). هیولی الطب فی الحشائش و السموم. ترجمۀ اصطفن بن بسیل و اصلاح حنین بن اسحاق. چاپ سزار ا. دوبلر و الیاس ترس. تطوان: دارالطباعة المغربیة.
ـــــــــــــــ . (با عنوان الحشایش). (1383ش). ترجمۀ مهران بن منصور بن مهران. تصویر فاکسیمیلۀ نسخۀ کتابخانۀکاخ گلستان. تهران: موزۀ ملی تاریخ علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران.
ابوالحسن علی بن سهل ربّن طبری. (1928م). فردوس الحکمة. تصحیح محمد زبیر الصدیقی. برلین: چاپخانه آفتاب.
فیلسوف‌الدوله، عبدالحسین. (1388ش). مطرح الأنظار فی تراجم اطباء الاعصار و فلاسفة الامصار. چاپ میرهاشم محدث. تهران: انتشارات حقوقی.
عقیلی علوی خراسانی. (1355ش). مخزن الادویه. کلکته 1844. چاپ افست تهران: شرکت سهامی خاص.
احمد عیسی بک (1363ق/ 1944م). تاریخ النّبات عند العرب. قاهره: الاعتماد.
قفطی، جمال‌الدین ابی‌الحسن علی‌بن یوسف. (بی‌تا). تاریخ الحکماء، و هو مختصر الزوزنی المسمّی بالمنتخبات الملتقطات من کتاب إخبارالعلماء بأخبار الحکماء. بغداد، مصر: مکتبة المثنی، موسسه الخانجی.
قهرمان، احمد. (1373ش). کورموفیت‌های ایران (سیستماتیک گیاهی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ج2.
محمدی‌فر، شمامه. (1392ش). «دیوسکوریدس». دانشنامۀ جهان اسلام، ج18، ص720- 731. تهران: کتاب مرجع.
یعقوبی، احمدبن اسحاق. (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دار صادر (بی‌تا). چاپ افست قم.
A'lam, Hūšang. (1985). “Botanical Studies on Iran. I: the Greco-Islamic tradition”. Encyclopaedia Iranica. ed. Ehsan Yarshater. London: Routledge & Kegan Paul.
Bezeczky, Tamas. (1994). “Amphorae from the Forum of Emona”. Arheološki vestnik (=Acta Archaeologica). no. 45. pp. 81-93.
Dioscorides. (1529). Dioscorides Yanos tos Kornarios (= Δίοσκορίδης Ιανος τος Κορναριος;; = the dioscorides of Janos Cornarios). Basel.
ـــــــــــــــ . (1934). The Greek Herbal of Dioscorides. englished by John Goodyer. ed. by Robert T. Gunther. Oxford: University press.
ـــــــــــــــ .  (2000). De Materia Medica. ed and tr. by Tess Anne Osbaldeston & Robert P. A. Wood. Johannesbur: IBIDIS.
Johannes Ilberg. (1893). Das Hippokrates-glossar des Erotianos und seine ursprüngliche Gestalt. Leipzig: S. Hirzel.
Kremers, Edward & Urdang, George. (1963). Kremers and Urdang's History of Pharmacy. ed. Glenn Sonnedecker. 3rd ed.. Philadelphia: Lippincott.
Levey, Martin. (1973). Early Arabic Pharmacology: an Introduction Based on Ancient and Medieval Sources. Leiden: E.J. Brill.
Levy, Jaroslav. (Dec.1960). “Robert T. Gunther: the Greek Herbal of Dioscoride….”. ISIS. vol. 51. no. 4. pp. 588- 590.
Liddell, Henry George & Scott, Robert. (1977). A Greek- English Lexicon. Oxford: Clarendon Press.
Nutton, Vivian. (2004). Ancient Medicine. London & New York: Routledge.
Parker, Linette A. (June 1915). “A Brief History of Materia Medica (Continued)”. The American Journal of Nursing. vol. 15. no.9. pp 729-734.
Plinius/ Pliny [the Elder]. (1966). Natural History. with an English Translation. vol. 7. tr. by W. H. S. Jones. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Riddle, John M. (1981). “Dioscorides”. Dictionary of Scientific Biography. ed. by C. C. Gillisie. vol. 3. New York: Charles Scribner's Sons.
Sarton, George. (1975). Introduction to the History of Science. Malabar, Florida: Robert E. Krieger pub.
Sezgin, Fuat. (1970). Geschichte des arabischen Schrifttums, vol. 3: Medizin- Pharmazi- Zoologie- Tierheilkunde, Leiden: E.J.Brill.
Stannard, Jerry. (1999). “P. A. Mattioli: Sixteenth Century Commentator on Dioscorides”. Bibliographical contributions. vol. 1. Lawrence. 1969. repr. in Jerry Stannard. (1999). Herbs and Herbalism in the Middle Ages and Renaissance. ed. by Katherine E. Stannard and Richard Key. Great Britain, Hampshire: Ashgate variorum.
Thomas, Keith. (1983). Man and the Natural World: Changing Attitudes in England, 1500-1800. Oxford University Press, Incorporated.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار