معرفی و گزارشی از چند سند در بارۀ درخواست ممنوعیت تدریس نظریۀ داروین در دبیرستان‌های دورۀ پهلوی دوم (1332ش) با نگاهی به کتاب‌های درسی با موضوع تکامل جانداران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دفتر پژوهشهای فلسفی فارابی

چکیده

آشنایی ایرانیان با نظریۀ داروین در ایران به عهد ناصری باز می‌گردد . از آن زمان تا کنون مخالفت‌های فراوانی با نظریۀ تکامل داروین در ایران شکل گرفته است. این مخالفت‌ها هرچند بیشتر از سوی پیروان مذاهب بوده است، اما اختصاص به آنان نداشته و درمیان روشنفکران نیز دیده می‌شود. در این نوشتار، ضمن به دست دادن شش برگ سند مربوط به دوران پهلوی دوم در مخالفت با تدریس نظریۀ داروین در دبیرستان‌ها که از سوی انجمن اصلاحات اجتماعی بخش پنج تهران مطرح شده بوده است، با توجه به محتوای اسناد، وضع کتاب‌های درسی تکامل در سال ششم رشتۀ طبیعی بررسی شده است و نشان داده شده که مخالفت‌ها ناشی از کدام موضوعات موجود در کتاب‌های درسی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing and Reporting Some Documents on the Prohibition of Teaching Darwin's Theory in Secondary Pahlavi High School (1332), Looking at Textbooks on the Evolution of Organisms

نویسنده [English]

  • Mohammad Masoumi
PIO farabi
چکیده [English]

The arrival of Darwin's theory in Iran goes back to the Naṣir al-Dīn Shah’s era. Since then, there has been much opposition to Darwin's theory of evolution in Iran. These oppositions, though mostly from followers of religion, are not specific to them and are also found among intellectuals. In this article, while handing out six copies of the Second Pahlavi era in opposition to Darwin's theory of high school teaching by the Society for Social Reforms in Tehran's Section Five, the development of textbooks, according to the content of the documents, In my sixth year I have studied the natural discipline and shown that the disagreements arose from what was in the textbooks

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural 6th Year Developmental Textbooks
  • Opposition to the Teaching of Darwin Theory
  • Second Pahlavi
  • Tehran Society of Social Reforms Section Five
آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). (1323ش). 14(7)، ص392.
آشتیانی، جواد. (1337ق). تاریخ طبیعی: حیوان شناسی. تصحیح، پژوهش و ویرایش مجید انوشیروانی، به کوشش محمدرضا شمس اردکانی و فرید قاسملو. تهران: چوگان، با همکاری دانشکدۀ طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1392ش.
بهزاد، محمود. (1323ش). داروین چه می‌گوید؟ رشت: بی نا.
ـــــــــــــ . (1325ش). داروینیسم: لامارکیسم-موتاسیونیسم. تهران: نشریۀ شمارۀ 9 از انتشارات آتش.
ـــــــــــــ . (1330ش). داروینیسم. تهران: چاپخانۀ دانش، چاپ سوم.
بهزاد، محمود و همکاران. (1329ش). زمین شناسی و تکامل موجودات زنده (برای سال ششم طبیعی دبیرستان‌ها مطابق برنامۀ جدید وزارت فرهنگ). [تهران]: موزۀ علوم طبیعی ایران.
ثابت قدم حقیقی، احمد. (1332ش). زمین شناسی و تکامل موجودات زنده (برای سال ششم طبیعی و داوطلبان کنکور شعب علوم طبیعی مطابق برنامۀ جدید وزارت فرهنگ). تهران: بنگاه نشریات زیبا.
حکمت، میرزا باقرخان. (1311ش). تاریخ طبیعی: گیاه شناسی. مخصوص سال دوم متوسطه مطابق آخرین پروگرام وزارت جلیله معارف. تبریز: کتابخانۀ سروش.
داروین، چالزر[چارلز] روبرت. (1318ش). بنیاد انواع بوسیله انتخاب طبیعی یا تنازع بقا در عالم طبیعت. ترجمۀ عباس شوقی. جلد اول شامل شش فصل از پانزده فصل. تهران: چاپخانه و کتابخانۀ مرکزی.
درخواست انجمن اصلاحات اجتماعی بخش پنج تهران مبنی بر عدم تدریس فرضیۀ داروین در مدارس متوسطه، 1332ش، شش صفحه سند وزارت فرهنگ.
دفتری، محمدعلی و همکاران. (بی تا). زمین شناسی و تکامل (برای سال ششم طبیعی دبیرستان‌ها). تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
رضوی سلدوزی، مرتضی. (1350ش). خلقت آدم و بحثی در تکامل. [قم]: بی‌نا، چاپ اول.
سبلانی، م. (1329ش). زندگی و نظریات داروین. [تهران]: بی نا.
سحابی، یداللّه. (1346ش). خلقت انسان. تهران: شرکت سهامی انتشار.
«شورای عالی معارف.»(1314ش). تعلیم و تربیت، 5 (11 و 12). ص652-657.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، المجلد السادس عشر.
فرشاد، [فریدون]. (1324ش). دیرین‌شناسی، بخش دوم: تغییرات و تکامل مهره‌داران. تهران: وزارت فرهنگ (شرکت چاپخانۀ تابان).
فروغی، محمد علی. (1333؟). سیر حکمت در اروپا (سه جلد در یک کتاب). تهران: انتشارات صفی علیشاه، چاپ اول.
ـــــــــــــ . (1306ش). اندیشۀ دور و دراز. استانبول: آمدی مطبعه سی.
قاسمی، سیدفرید. (1397ش). قباله کتاب، مطبوعات، چاپ: گزیده گنجینه موقوفه محمد رمضانی. موجود در کتابخانۀ آیت اللّه العظمی بروجردی. تهران: مؤسسۀ خانه کتاب.
قاسمی پویا، اقبال. (1377ش). مدارس جدید در دورۀ قاجاریه: بانیان و پیشروان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
گل گلاب، حسین. (1316ش). تاریخ طبیعی: حیون شناسی (از روی برنامۀ وزارت معارف برای سال اول دبیرستان‌ها). تهران: شرکت مطبوعات، چاپ نهم.
گل گلاب، حسین و همکاران. (1354ش). زمین شناسی و تکامل (برای سال ششم طبیعی). تهران: سازمان کتاب‌های درسی.
گیکی، ارچیبالد. (1310ش). زمین‌شناسی یا معرفة‌الارض. بدون نام مترجم/مترجمان، تهران: مطبع روشنایی.
محمدی‌ عراقی، محمود. (گرآورنده). (بی‌تا). خلقت انسان از نظر قرآن. قم: انتشارات شفق.
مستشارالدوله، (معتمدالسلطنه) میرزا یوسف خان. (1299ق). علم طبقات الارض (ترجمه از زبان ترکی عثمانی). [تهران]: به اجازۀ وزارت جلیله مطبوعات، چاپ سنگی.
معتمدی، اسفندیار. (1391ش). «بررسی تاریخ تحولات کتاب‌های درسی مدارس در ایران (1230-1390ه.ش).» پژوهش و نگارش کتب درسی، ش 25، ص111-131.
معصومی، محمد. (1397ش). «گزارشی از نسخه‌ای در رد نظریات مادی‌گرایانه داروین متعلق به دوره قاجاریه(1330ق.)»، تاریخ علم، 16(1)، ص95-114.
مهاجری، مسیح. (1363ش). نظریه تکامل از دیدگاه قرآن. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
میرهادی، امین. (1331ش). اطلس طبیعی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی امیرکبیر.
ـــــــــــــ . (1325ش). تکامل تدریجی موجودات زنده (برای سال ششم طبیعی دبیرستان‌ها). تهران: چاپخانۀ علمی، چاپ سوم با تجدید نظر کلی.
ـــــــــــــ . (1315ش). زمین شناسی (برای سال ششم علمی و ادبی دبیرستان‌ها و دانشسراهای مقدماتی مطابق برنامۀ وزارت معارف). طهران: شرکت مطبوعات.
ـــــــــــــ . (1332ش). علوم طبیعی: زمین شناسی و تکامل موجودات زنده (برای سال ششم شعبۀ طبیعی دبیرستان‌ها مطابق برنامۀ رسمی وزارت فرهنگ مصوب شهریور 1329).
ـــــــــــــ . (1330ش). «طرز تدریس علوم طبیعی.» آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، سال 25، ش1، ص15-19.
ناطق، هما. (1988م). ایران در راه‌یابی فرهنگی 1848-1834. لندن: مرکز چاپ و نشر پیام.
نویسندگان. (1397ش). «یادنامۀ حسین گل گلاب»، بخارا (123)، ص242-305.