ادلۀ قویه بر عدم جواز کبیسه در شریعت زردشتیه (افسانۀ تکرار هر 120 سال یک ماه در تقویم زردشتی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبانهای باستان، پژوهشکده زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

از جمله موضوعات بسیار مهم و جذاب در پهنۀ ایران‌شناسی و مطالعات ایرانی، گاهشماری است که از آغاز سدۀ هجدهم میلادی تا کنون ادبیات چشمگیری پیرامون آن پدیدآمده است. بحث در بارۀ ابعاد موضوع گسترش یافت و مقولاتی چون: منشأ تقویم و تأثیرپذیری آن از تقویم مصری، همچنین تحولات و اصلاحاتی که گاهشمار ایرانی از روزگار هخامنشی تا به امروز از سرگذرانده است، بارها بررسی و از زوایای گوناگون پژوهش شده‌اند. یکی از بحث‌های مهم تقویم ایرانی، وجود یا عدم وجود کبیسه در آن و نیز چگونگی کبیسه گرفتن ایرانیان بوده است. تا به امروز نظرات مختلفی در این باره ارائه شده است و اغلب به وجود دو سال شمار ثابت و سیار در ایران و وجود فرایند کبیسه‌گیری هر 116- 120 سال یک ماه، اشاره کرده‌اند. گفتار پیش رو بر آن است تا با برداشتی متفاوت از مفهوم بهیزک در گاهشمار ایرانی، از نگاهی دیگر به موضوع کبیسه‌گیری در گاهشمار ایرانی بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Strong Argument for not Permitting Intercalary in Zoroastrianism (The legend of repeating every 120 years a month in Zoroastrian calendar)

نویسنده [English]

  • Hamidreza Dalvand
چکیده [English]

One of the most important and interesting topics in the field of Iranology and Iranian Studies is the calendar that has emerged from the beginning of the eighteenth century a considerable literature around it. There was much discussion about the Iranian calendar, and such topic as: The origins of the calendar and its impact accepting from the Egyptian calendar, as well as the developments and reforms that the Iranian calendar has undergone since the Achaemenid times until today; many times have been studied and researched from various angles. One of the most important discussions of the Iranian calendar was the existence or absence of a intercalation in it, as well as how to leap into it. To now, various opinions have been offered. And they often point to the existence of two years: a fixed year and rotation year in Iran and the process of one month leap in every 120 to 116 years. The present article is going to look at the subject of intercalary in the Iranian calendar with a different understanding of the concept of wihēzag in Iranian calendar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Science
  • intercalation
  • Iranian Calendar
  • wihēzag
  • Yazdgerdi Calendar
باقری، محمد. (1387ش). «مبحث تقویم در زیج جامع کوشیار گیلانی (براساس ترجمه فارسی کهنی از قرن پنجم)». تاریخ علم، ش 6، ص21-67.
بهار، مهرداد. (1369ش). بندهش. تهران: توس.
بیرونی، ابوریحان. (1954م). قانون مسعودی. حیدرآباد دکن: دایرةالمعارف العثمانیه.
ـــــــــــ . (1362ش). التفهیم. به تصحیح و تحشیه جلال‌الدین همایی. تهران: بابک.
ـــــــــــ . (1363ش)، آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر دانا سرشت. تهران: امیرکبیر.
تقی‌زاده، سید حسن. (1346ش). بیست مقاله تقی‌زاده. ترجمۀ احمد آرام. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـــــــــــ . (1392ش). مقالات تقی‌زاده، ج 11: مدارک گاه‌شماری. به کوشش ایرج افشار. تهران: توس.
ـــــــــــ . (1388ش). مقالات تقی‌زاده، ج3: گاه‌شماری در ایران قدیم. زیر نظر ایرج افشار. تهران: توس.
ـــــــــــ . (1393ش). مقالات تقی‌زاده، جلد 12: نوشته‌های تاریخی و نوروز. زیر نظر ایرج افشار. تهران: توس.
خرقی، بهاءالدین. (1391ش). نکـ : همین منابع، قلندری، حنیف.
راشد محصل، محمدتقی. (1366ش). گزیده‌های زاد سپرم. ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
روهل، ف. (1901م). «شرح حال گوتشمید.» تاریخ ایران ممالک همجوار آن از زمان اسکندر تا انقراض اشکانیان. نوشتۀ آلفرد فن گوتشمید، ترجمۀ کیکاوس جهانداری. تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
شهمردان، رشید. (1363ش). تاریخ زرتشتیان فرزانگان زرتشتی. تهران: فروهر.
قلندری، حنیف. (1391ش). بررسی سنت نگارش هیئت در دوران اسلامی، به همراه تصحیح، ترجمه و پژوهش تطبیقی رسالۀ منتهی الادراک فی تقاسیم الافلاک نوشتۀ بهاءالدین خرقی (م. 553ق/1158م). رساله برای دریافت درجۀ دکتری تاریخ علم دورۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مشار، خانبابا. (1350ش). فهرست کتابهای چاپی فارسی، ج1، تهران.
ملا فیروز بن کاوس. (1197یزدگردی). استشهادات، بمبئی.
ـــــــــــ . (1828م). ادلۀ قویه بر عدم جواز کبیسه در شریعت زردشتیه. بمبئی.
منزوی، احمد. (1378ش). فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج5. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
منصوری، یداللّه. (1394ش). فرهنگ ریشه‌شناختی افعال فارسی میانه (زبان پهلوی). تهران: آوای خاور.
Cheung Johnny. (2007). Etymological Dictionary of the Iranian verb. Leiden.
Cristoforetti, Simone. (2014). “On the Era of Yazdegard III and the Cycles of the Iranian Solar Calendar.” Annali di Ca’ Foscari, 50, pp. 143-56.
Edwards, E. (1922). A Catalogue of the Persian printed books in the British Museum, London.
de Blois, F. (1996). “the Persian Calendar.” Journal of Persian studies, vol 34, pp. 39-54.
Henning, W. B. (1977). W. B. Henning selected papers I, Acta Iranica 14. Tehran- Liege.
Nyberg, H. S. (1934). Tesxte zum Mazdayanischen kalender. Uppsala.
ـــــــــــ . (1974). A manual of Pahlavi, 2 vol. Wiesbaden.